انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ: بهترین رنگ‌های یاقوت سرخ کدامند؟!

یاقوت یکی از محبوب‌ترین سنگ‌های قیمتی رنگی در جهان است که همراه با الماس، زمرد و یاقوت کبود گران‌ترین و نادرترین سنگ‌های قیمتی را تشکیل ‌می‌‌دهند. یاقوت سرخ که در انگلیسی به آن ruby ‌می‌گویند، نام خود را از کلمه لاتین ruber به معنی قرمز گرفته است. این سنگ قیمتی زیبا نوع قرمز ماده معدنی کروندوم (Corundum) است که رنگ قرمز آن به دلیل وجود عنصر کروم درون سنگ است که جایگزین آلومینیوم شده و رنگ آن را تغییر می‌دهد. به رنگ‌های دیگر کروندوم، سفایر (Sapphire) یا یاقوت کبود ‌می‌گویند. رنگ مهم‌ترین عامل در تعیین ارزش انگشتر یاقوت سرخ است و بر همین اساس ‌می‌توان انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ را بررسی کرد.

بررسی انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ و فاکتورهای دیگر

یاقوت سرخ بعد از الماس که سختی 10 در مقیاس Mohs دارد، سخت‌ترین ماده معدنی روی زمین بوده و دارای سختی 9 در مقیاس Mohs است. کیفیت یاقوت سرخ بر اساس فاکتورهای رنگ (Color)، تراش (Cut) و وضوح (Clarity) تعیین ‌می‌شود که به همراه وزن قیراط (Carat)، بر ارزش آن تأثیر ‌می‌گذارد. به این نحوه‌ی ارزش‌گذاری 4C گفته ‌می‌شود.

در این مقاله از تراث ابتدا نحوه تعیین ارزش یاقوت سرخ بر اساس چهار فاکتور ذکر شده را توضیح داده و سپس به بررسی انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ ‌می‌پردازیم.

نحوه ارزش‌گذاری یاقوت بر اساس 4C

همان‌طور که گفته شد، یکی از روش‌های ارزش‌گذاری سنگ‌های قیمتی، فاکتور 4C است. این نحوه تعیین ارزش ابتدا برای الماس به وجود آمد، اما پس از آن به طور گسترده برای تمام سنگ‌های قیمتی رنگی به کار برده شد. در مورد الماس، وضوح و شفافیت مهم‌ترین عامل تعیین ارزش سنگ است، اما در مورد سنگ‌های قیمتی این‌گونه نیست و رنگ، حرف اول را در تعیین کیفیت سنگ قیمتی ‌می‌زند. در ادامه به بررسی ارزش یاقوت سرخ بر اساس چهار فاکتور رنگ، وضوح، تراش و قیراط ‌می‌پردازیم.

ارزیابی براساس رنگ

در ارزیابی سنگ‌های قیمتی رنگی، رنگ مهم‌ترین عامل است. رنگ به سه قسمت تقسیم ‌می‌شود: رنگ (Hue)، اشباع (Saturation) و تن (Tone).

منظور از رنگ (Hue) به طور معمول همان چیزی است که ما به آن رنگ ‌می‌گوییم. سنگ‌های قیمتی شفاف در رنگ‌های طیفی خالص قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی و بنفش وجود دارند. در طبیعت، به ندرت رنگ‌های خالص وجود دارد، بنابراین هنگام صحبت از رنگ یک سنگ قیمتی، از رنگ‌های اولیه و ثانویه و حتی گاهی اوقات رنگ سوم صحبت ‌می‌شود.

یاقوت سرخ دارای رنگ قرمز است. به همه (Hue) یا رنگ‌های دیگر کروندوم، یاقوت کبود یا Sapphire گفته ‌می‌شود. یاقوت سرخ ممکن است طیف وسیعی از رنگ‌های ثانویه شامل: نارنجی، بنفش، ارغوانی و صورتی را نشان دهد. اما صرفنظر از ترکیب رنگ‌های دیگر که ‌می‌توانند بخشی از یاقوت سرخ باشند، رنگ اصلی همیشه قرمز است.

هر چه رنگ‌های فرعی بیشتری در یاقوت سرخ مخلوط شوند، یاقوت از داشتن رنگ قرمز کامل بیشتر دور ‌می‌شود. به این ترتیب انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ پدید می‌آید. توجه داشته باشید که اگرچه برخی افراد ممکن است یک رنگ قرمز خالص را برای انواع انگشتر یاقوت ترجیح دهند، اما برخی دیگر ممکن است ترکیب رنگ‌ها یا یاقوت سرخ با رنگ‌های فرعی را دوست داشته باشند. بنابراین این موضوع سلیقه‌ای است. رنگ یاقوت می‌تواند قرمز خونی، قرمز-نارنجی، قرمز-بنفش، قرمز-قهوه‌ای یا حتی قرمز-صورتی باشد.

بیشتر بخوانید: انواع یاقوت سرخ از نظر منشأ تشکیل

اشباع (Saturation) به عمق یا شدت رنگ یاقوت سرخ اشاره دارد. مردم تمایل بیشتری به رنگ‌های بسیار اشباع دارند؛ به این معنی که رنگ قرمز روشن و درخشان برای یاقوت سرخ، مطلوب‌ترین است. اشباع را ‌می‌توان به عنوان غنای رنگ هم تعریف کرد. یاقوت سرخ دارای فلورسانس طبیعی است و این خاصیت باعث ‌می‌شود که این سنگ با رنگ قرمز درخشان، حتی اشباع‌تر به نظر برسد.

یاقوت سرخ بسیار اشباع شده دارای رنگ قرمز خالص و شدید است. هنگا‌می ‌که به یاقوت سرخ نگاه ‌می‌کنید اگر اشباع کمی ‌داشته باشد، به این دلیل است که رنگ‌های خاکستری، قهوه‌ای و سیاه در داخل یاقوت وجود دارد. جواهرات با اشباع کامل کمیاب بوده و بسیار گران‌تر هستند.

تون (Tone) به میزان تیرگی و روشنی رنگ گفته ‌می‌شود. در واقع تون میزان رنگ در یاقوت است. اگر رنگ بیش از حد باشد، یاقوت سرخ ‌می‌تواند تیره، مات و بی‌روح به نظر برسد. اگر رنگ بسیار کمی ‌وجود داشته باشد، یاقوت سرخ بی‌رنگ و شیشه‌ای ظاهر شده و نمی‌تواند رنگ قرمز مورد انتظار شما را برآورد.

تون متوسط ​​برای یاقوت مطلوب‌ترین است، زیرا بهترین تعادل رنگ را داشته و باعث ‌می‌شود درخشش یاقوت سرخ ظاهر شود. تعادل درست تون و اشباع چیزی است که باعث ایجاد یاقوت سرخ قرمز روشن و زیبا ‌می‌شود.

یاقوت‌ها دارای فلورسانس هستند؛ به این معنی که وقتی تحت نور طبیعی یا مصنوعی قرار می‌گیرند، تابش می‌کنند. وقتی به یک یاقوت سرخ نگاه می‌کنید، چشمان شما تعیین کننده بسیار خوبی برای کیفیت رنگ قرمز خواهد بود. اگر چشم شما شاهد لکه‌های خاکستری یا قهوه‌ای است، یاقوت سرخ ممکن است از کیفیت مطلوبی برخوردار نباشد.

رنگ مهم‌ترین عامل در تعیین کیفیت یاقوت سرخ است و بر همین اساس انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ دسته‌بندی می‌شود. اما در تعیین ارزش یاقوت باید به سه عامل دیگر هم توجه شود که عبارتند از:

ارزیابی بر اساس وضوح

منظور از وضوح، ناخالصی‌ها، اجزا و رگه‌هایی است که ممکن است هنگام تشکیل سنگ قیمتی در آن وارد شده و با چشم غیرمسلح قابل دیدن باشد.

در حالی که رنگ مهم‌ترین جنبه یاقوت سرخ است، شفافیت هم عامل مهمی ‌در تعیین ارزش یاقوت است. از آنجا که یاقوت‌ها میزبان اجزای زیادی هستند، وضوح آن‌ها با اندازه، تعداد، موقعیت و میزان قابل رؤیت بودن اجزا ارزیابی ‌می‌شود. یاقوت سرخ با بالاترین شفافیت به عنوان تمیز با چشم شناخته ‌می‌شود، زیرا اجزای آن با چشم غیر مسلح کمترین قابلیت مشاهده را دارد.

محتویات رایج درون یاقوت سرخ، سوزن روتیل نامیده ‌می‌شود. این سوزن‌ها اغلب ابریشم هم نامیده ‌می‌شوند، زیرا باریک هستند و در هر یاقوت سرخ متفاوت از دیگری قرار ‌می‌گیرند. ابریشم ‌می‌تواند نور را پراکنده کند؛ ظاهر گوهر را درخشان کند و همچنین وجود ابریشم ‌می‌تواند نشان دهد که آیا یاقوت قبلاً تحت عملیات حرارتی قرار گرفته است یا خیر؛ زیرا گرمای شدید ابریشم یاقوت را خراب ‌می‌کند.

یاقوت‌هایی که دارای این اجزا هستند، شفاف نبوده و ارزش کمتری دارند. ارزشمندترین یاقوت سرخ دارای اجزای کمی ‌است و با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست.

یاقوت سرخ که شفاف‌تر است با وضوح بیشتری هم ‌می‌درخشد. برخی از بزرگ‌ترین عوامل مؤثر بر رنگ یاقوت سرخ، وضوح و تراش هستند. یاقوت‌های دارای اجزای گوناگون یا ‌می‌توانند بسیار تیره یا بسیار روشن به نظر برسند. توجه به این نکته ضروری است که یک یاقوت سرخ بدون هیچ گونه روتیل سوزنی مانند ممکن است نشان دهد که سنگ درمان شده است.

ارزیابی بر اساس تراش (Cut)

یکی دیگر از جنبه‌های مؤثر بر ارزش یاقوت سرخ، تراش آن است. یاقوت با تراش ضعیف نمی‌تواند رنگ و نور را به درستی منعکس کند و باعث ‌می‌شود این سنگ قیمتی مانند شیشه کسل کننده و تیره یا روشن و خالی به نظر برسد.

یاقوت سرخ را ‌می‌توان برای بهبود رنگ و وضوح آن درمان کرد. رایج‌ترین نوع درمان گرما است. این کار ‌می‌تواند کیفیت و ثبات رنگ را بهبود بخشد. همچنین ‌می‌توان وقوع اجزا را با عملیات حرارتی کاهش داد. درمان‌های دیگری هم برای پر کردن شکستگی‌ها و اجزای داخل یاقوت سرخ وجود دارد. یاقوت سرخ را ‌می‌توان با شیشه سرب مذاب پر کرد که ظاهری تقریباً مشابه با یاقوت سرخ واقعی دارد. اکثر یاقوت‌ها برای بهبود ظاهر خود تحت عملیات حرارتی قرار ‌می‌گیرند. عملیات حرارتی دائمی‌ است و در همه فروشندگان یاقوت سرخ معتبر رایج است.

با این حال، در خرید یاقوت‌هایی که درمان‌های دیگری غیر از گرما دارند، محتاط باشید، زیرا ممکن است در طول زمان دوام نیاورد. یاقوت سرخ بدون بهسازی که رنگ و شفافیت بالایی دارد، چندین برابر گران‌تر از یاقوت‌های بهسازی شده است. همچنین یافتن یاقوت‌های بدون بهسازی با کیفیت بالای 3 قیراط دشوار است.

پس از بررسی نحوه ارزش‌گذاری یاقوت سرخ، در گام بعدی انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ را مورد بررسی قرار ‌می‌دهیم.

انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ

از لحاظ تاریخی، توصیف تنوع رنگ در یاقوت سرخ دشوار بوده است. برای قرن‌ها، فروشندگان سنگ‌های قیمتی مجبور بودند به اصطلاحات توصیفی تکیه کنند که به طور جهانی شناخته یا درک نشده بود. نسخه‌های خطی مربوط به هند باستان، یاقوت سرخ را به رنگ‌های متمایزی مانند: «رز چینی»، «زعفرانی»، «اناری» و «چشم کبکی» طبقه‌بندی کردند. در برمه (میانمار کنونی) گفته ‌شده است که بهترین یاقوت سرخ رنگ خون کبوتر دارد.

همان‌طور که گفته شد، امروزه گوهرشناسان ابزاری جهانی و عینی برای ارزیابی رنگ در یاقوت سرخ پیدا کرده‌اند و رنگ آن‌ها و دیگر سنگ‌های قیمتی رنگی، اکنون با سه فاکتور رنگ (Hue)، تون و اشباع توصیف ‌می‌شود. با این حال برخلاف الماس که دارای سیستم درجه‌بندی رنگ 23 حرف است، یاقوت سرخ فاقد روش مناسبی برای توصیف رنگ است.

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید انگشتر یاقوت سرخ

این امر تا حد زیادی ناشی از طیف‌های شدید تون، رنگ و خلوص رنگ در یاقوت سرخ است. امروزه قضاوت در مورد رنگ ایده‌آل در یاقوت سرخ تا حد زیادی به چشم بینندگان واگذار شده است. انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ عبارتند از:

یاقوت خون کبوتر (Pigeon’s Blood)

اصطلاح خون کبوتر در برمه به وجود آمده است. مردم محلی برمه از بهترین رنگ یاقوت سرخ به عنوان خون کبوتر (ko-twe) نام بردند. نام این نوع رنگ برای اولین بار در سال 1839 در زبان انگلیسی ظاهر شد و گفته ‌می‌شود که منشأ چینی یا هندی دارد. ریشه این نام هر چه که باشد، همه قبول دارند که این اصطلاح به طور سنتی برای توصیف بهترین رنگ یاقوت سرخ استفاده ‌می‌شود.

خون کبوتر روشی رایج برای توصیف بهترین یاقوت سرخ است، اما تا همین اواخر هیچ توضیح رسمی از رنگ آن وجود نداشت. همه یاقوت‌ها قرمز هستند، اما از نظر بصری خالص نیستند، زیرا همان‌طور که گفته شد، ممکن است رنگ‌های ثانویه دیگری از جمله صورتی، بنفش و نارنجی هم داشته باشند. برای تعیین اینکه یک یاقوت، سرخ است یا نه، گوهر باید حداقل 51% قرمز باشد. بنابراین چه رنگ‌های دیگری با یاقوت سرخ مخلوط شود تا خون کبوتر ایجاد شود؟

یاقوت سرخ برمه تمایل به رنگ قرمز غنی با ته رنگ بنفش ملایم دارد که به رنگ غنا و عمق می‌بخشد. در واقع، بنفش به عنوان رنگ ثانویه می‌تواند در یاقوت سرخ بهتر باشد، زیرا قرمز را غنی‌تر نشان می‌دهد.

هنگامی که یک یاقوت قرمز مایل به بنفش در طلای زرد قرار می‌گیرد تا رنگ زرد بتواند رنگ آبی را از بین ببرد، می‌توان به بهترین رنگ یاقوت دست یافت. اکثر آزمایشگاه‌های سنگ شناسی از ابزار اسپکتروفتومتر برای تعیین رنگ یاقوت و تشخیص انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ، استفاده می‌کنند و بنابراین عبارت قرمز خون کبوتر تنها یک اصطلاح عمومی برای مصرف کنندگان است.

آزمایشگاه GRS (Gemresearch Swisslab AG) با ایجاد مقیاسی بر اساس شدت رنگ قرمز در یاقوت سرخ، یک تعریف رسمی از خون کبوتر ایجاد کرد. در مقیاس 1 تا 4، خون کبوتر در شماره 3 یا قرمز روشن قرار داده شده است.

منشأ یاقوت خون کبوتر از میانمار است و اکثر قریب به اتفاق یاقوت‌های دره موگوک در برمه یا میانمار امروزی به رنگ قرمز متمایل به بنفش کم‌رنگ هستند. رنگ خون کبوتر بسیار درخشان بوده و شباهت به رنگ چراغ قرمز راهنمایی دارد که می‌درخشد؛ پر جنب و جوش است و بیش از حد مایل به سیاه نیست. رنگ خون کبوتر مختص موگوک نیست. سنگ‌های این رنگ در Mong Hsu (برمه)، ویتنام، موزامبیک، تانزانیا و دیگر مناطق یافت ‌می‌شود.

برخی از معروف‌ترین و گران‌قیمت‌ترین جواهرات یاقوت سرخ جهان، مانند انگشتر یاقوت Sunrise، یک یاقوت خون کبوتر است. درخشان‌ترین و ارزشمندترین رنگ قرمز که قرمز خون کبوتر نامیده می شود، برتری زیادی نسبت به سایر یاقوت‌های سرخ با کیفیت مشابه دارد و می‌تواند قیمت سنگ را ده‌ها برابر کند.

یاقوت سرخ رویال

یکی دیگر از انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ، یاقوت قرمز رویال است. یاقوت رویال، سایه‌ای تیره‌تر از یاقوت خون کبوتر داشته و در برمه به طور سنتی «خون خرگوش» نامیده ‌می‌شود. در ترکیب مواد معدنی این یاقوت‌ها، کمی‌ بیشتر از نوع خون کبوتر، آهن وجود دارد که باعث کاهش فلورسانس و انتقال رنگ آبی ‌می‌شود و سنگ را تیره‌تر و قرمز آن را خالص‌تر ‌می‌کند. یاقوت سرخ رویال معمولاً از موزامبیک، تایلند/کامبوج، کنیا و ماداگاسکار ‌می‌آید.

یاقوت صورتی داغ

این رنگ بسته به نظر متخصصان مختلف، ‌می‌تواند در رده یاقوت کبود صورتی یا یاقوت سرخ قرار بگیرد. برخی از فروشندگان سنگ‌های قیمتی در مورد مرز بین یاقوت سرخ و یاقوت کبود صورتی اختلاف نظر دارند. از نظر تاریخی، کلمه یاقوت به سایه‌های قرمز اشاره ‌می‌کرد که از نظر فنی صورتی را شامل ‌می‌شد. همچنین تفاوت‌های فرهنگی در تفسیر یاقوت سرخ یا یاقوت کبود صورتی وجود دارد.

در برخی از کشورهای تولید کننده جواهرات مانند سریلانکا، رنگ‌های صورتی همیشه یاقوت سرخ محسوب ‌می‌شدند، در حالی که در بسیاری از کشورهای مصرف کننده، آن را به عنوان یاقوت صورتی طبقه‌بندی ‌می‌کردند.

آزمایشگاه‌های معتبر سنگ‌های قیمتی مانند GIA، سنگ‌های اصلی خود را بر این اساس درجه بندی ‌می‌کنند که قبل از اینکه سنگی یاقوت نامیده شود، رنگ قرمز باید رنگ غالب باشد. با این حال، در تجارت گوهر، تعیین دقیق رنگ اغلب منوط به درک شخصی است. بنابراین صورتی داغ ‌می‌تواند بسته به نظر تاجر یا متخصص سنگ‌های قیمتی، یاقوت سرخ بوده و در دسته‌بندی انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ قرار بگیرد.

آنچه صورتی داغ را داغ ‌می‌کند، این واقعیت است که این جواهرات بیشتر طول موج آبی را نسبت به بنفش منتقل ‌می‌کنند. این امر به دلیل محتوای نسبتاً کم آهن نسبت به کروم است. نتیجه، کمی ‌قرمز مایل به آبی بیشتر در رنگ سنگ و مقدار زیادی فلورسانس در قرمزی آن است. گوهرهایی که این رنگ را نشان ‌می‌دهند، معمولاً از ذخایری به دست ‌می‌آیند که میزان آهن آن‌ها کم است.

تقریباً همه کانسارهای هیمالیا (تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، نپال، برمه، ویتنام، یوننان (چین)) و برخی از مناطق شرق آفریقا (موزامبیک، تانزانیا) ‌می‌توانند این رنگ را تولید کنند.

یاقوت فوچسیا (Fuchsia)

این یاقوت که نام آن برگرفته از گل فوچسیا است، قرمز مایل به بنفش شدید و قرمزتر از صورتی داغ است. جواهرات این رنگ از منابع مختلفی از جمله برمه، سریلانکا، موزامبیک، ویتنام، افغانستان و تانزانیا گرفته ‌می‌شوند.

دیگر انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ

• یاقوت‌های شمال شرقی میانمار برعکس یاقوت خون کبوتر، عموماً در مرکز خود دارای رنگ بنفش و سیاه هستند و توسط یک لایه بیرونی روشن یا قرمز احاطه شده‌اند. این رنگ یاقوت، اگرچه نامی برای آن گذاشته نشده است، اما بسیار محبوب بوده و قیمت بالایی دارد.
• یاقوت‌های ویتنامی قرمز مایل به بنفش و یاقوت‌های تایلندی قرمز تیره‌تری دارند که به رنگ سیامی معروف است.
• یاقوت سیلان، قرمز تمشکی روشن است و ترکیب رنگ بسیار زیبایی را به وجود می‌آورد که می‌تواند هر کسی را شیفته خود کند.

بیشتر بخوانید: خواص یاقوت سرخ

یاقوت یک سنگ قیمتی گرانبها است که بهترین راه برای نشان دادن احساسات است. اعتقاد بر این است که جواهرات یاقوت سرخ می‌توانند گرما را به ارمغان آورده و هر گونه رابطه‌ای را بهبود بخشند. رنگ قرمز خون دلالت بر عشق و احساسات عظیم دارد. یاقوت سرخ از همه سنگ‌های قیمتی گرانبهاتر است، زیرا رنگ شادابی مانند قرمز یاقوتی در هیچ سنگ قیمتی دیگری وجود ندارد؛ البته به جز الماس قرمز که بسیار نادر است.

یاقوت سرخ تنها در یک رنگ یعنی رنگ قرمز وجود دارد. در واقع این سنگ قیمتی نوع قرمز کروندوم است و علت آن وجود عنصر کروم هنگام تشکیل سنگ است. رنگ‌های دیگر کروندوم را سفایر می‌گویند. با وجود اینکه همه یاقوت‌های سرخ به رنگ قرمزند، اما همه یاقوت‌ها دارای رنگ قرمز خالص نیستند.

در واقع، وجود رنگ‌های فرعی یا ثانویه در رنگ اصلی سنگ باعث می‌شود که یاقوت‌هایی با طیف رنگ قرمز متفاوتی به وجود آید. به همین دلیل انواع یاقوت سرخ از نظر رنگ توسط گوهرشناسان تشخیص داده و دسته‌بندی شده است که در این مقاله به بررسی آن‌ها پرداختیم.