عقیق سوسنی

دلیل نامگذاری عقیق سوسنی

نام عقیق سوسنی از دو بخش عقیق و سوسنی گرفته شده است. نام عقیق (agate) از نام رودخانه‌ی آگات در شبه جزیره سیسیل در ایتالیا گرفته شده، جایی که اولین بار قلوه سنگ‌هایی با ویژگی‌های عقیق از بستر آن کشف شد.

بخش دوم این نام یعنی سوسنی، برگرفته از نام رنگ بنفش سوسنی است. رنگ سوسنی از خانواده رنگ بنفش و یاسی است و در واقع ترکیبی از رنگ بنفش با رنگ سفید است. بنابراین به نوعی می‌توان رنگ سوسنی را بنفشی با سایه‌های روشن نامید.

عقیق سوسنی چیست؟

عقیق سوسنی از خانواده کلسدونی (میکروکریستال‌های کوارتز) است. این سنگ با ترکیب شیمیایی SiO₂ حاصل ته‌نشست سیلیس موجود در محلول‌های بسیار داغ در میان حفرات سنگ‌های آتشفشانی است. این محلول‌ها که با نام محلول‌های هیدروترمال در زمین‌شناسی شناخته می‌شوند، در مراحل پایانی تبلور کانی‌های سیلیکاته حاوی مقدار زیادی سیلیس هستند.

از آنجایی که در نزدیکی سطح زمین فشار و گرما به طور چشمگیری کاهش می‌یابد، سیلیس موجود در محلول هیدروترمال غالباً فرصت کافی برای رشد کریستالی ندارد و به همین دلیل میکروکریستال‌هایی از جنس سیلیس با نام عقیق تشکیل می‌شوند.

عقیق‌ها در بیش از 30 رنگ متفاوت در بازه رنگی سفید تا سیاه در طبیعت دیده شده‌اند که دلیل این تنوع رنگی حضور ناخالصی‌های بسیار در زمان تشکیل سنگ است.

در این میان، گاهی اوقات رنگ سوسنی عقیق به دلیل حضور مقدار کمی ناخالصی آهن در زمان تبلور آن  یا به خاطر تغییر در میزان غلظت عناصر محلول هیدروترمال و ناخالصی‌های آهن، به صورت نوارهایی با بازه رنگی بنفش دیده می‌شود.

دسته‌بندی انواع عقیق بر حسب رنگ

همان‌طور که پیش از این هم اشاره کردیم، مهم‌ترین فاکتور در رنگ عقیق‌ها حضور ناخالصی‌های موجود در ماده هیدروترمال و محیط تشکیل عقیق است. این ناخالصی‌ها شامل انواع اکسیدهای فلزی مانند: آهن دو یا سه ظرفیتی، کروم، منگنز، منیزیم، مس، تیتانیوم، کبالت و ... می‌شود. در ذیل به معرفی مشهورترین دسته‌های انواع عقیق بر حسب رنگ می‌پردازیم.

عقیق قرمز

عقیق قرمز محبوب‌ترین سنگ عقیق در میان انواع سنگ‌های عقیق است. این سنگ که با عنوان کارنلین هم مشهور است، از جمله گوهرهای نیمه قیمتیِ نیمه شفاف تا مات است که به دلیل رنگ قرمز و توصیه به استفاده اعتبار زیادی دارد.

رنگ این عقیق ناشی از حضور و فراوانی عنصر آهن در زمان تشکیل عقیق بوده است. البته به دلیل محبوبیت رنگ قرمز شاد این سنگ، معمولاً عقیق‌های بی‌رنگ یا قرمز بی‌روح و قهوه‌ای را تحت بهسازی قرار داده و با اعمال حرارت، رنگ قرمز دلباز گرفته و با قیمت مناسب‌تری در بازار به فروش می‌رسد.

بهترین نوع عقیق قرمز مربوط به کشور یمن است که دارای بالاترین درجه کیفیت از نظر رنگ، سختی و پخش شدن نور در سطح خود هستند.

یکی از ساده‌ترین روش‌های شناسایی عقیق سرخ (کارنلین) رنگ شده از نمونه‌های طبیعی، مشاهده سنگ در زیر نور است. رنگ عقیق کارنلین در مقابل نور به صورت یکدست در آن پخش می‌شود و حالت ابری دارد. این در حالی است که نمونه‌های رنگ شده، این حالت را از خود نشان نمی‌دهند.

عقیق کبود

عقیق کبود یکی دیگر از انواع عقیق است که به دلیل یادآوری آسمان در دلِ زمین محبوبیت بالایی در میان علاقه‌مندان سنگ‌های جواهراتی دارد. این سنگ در بسیاری از نقاط ایران و جهان به دست می‌آید. برای مثال: شهرستان نمین در استان اردبیل از بزرگ‌ترین معادن این نوع عقیق در ایران است.

عقیق سوسنی

عقیق سوسنی یا عقیق بنفش با سایه‌های روشن، از جمله سنگ‌های محبوبی است که می‌توانیم به فراوانی در سنگ‌های ولکانیک آندزیتی چاه کاسه گو مشهد آنها را مشاهده کنیم. حضور مقدار کم عنصر آهن در ترکیب سنگ و همجواری آن با مقدار جزئی عناصر پرتوزا، باعث ایجاد این رنگ بسیار زیبا در عقیق شده است.

عقیق زرد

عقیق زرد یا سنگ عزت نفس، گوهری ارزشمند از خانواده عقیق است که در بازه رنگی زرد تا پرتقالی و زرد روشن دیده می‌شود. نمونه‌های آبدار این عقیق به دلیل درخشش و شفافیت مناسبی که دارند، در صنعت جواهرات محبوبت بالایی دارد. عقیق زرد از جمله عقیق‌های کمیاب طبیعی است و بیشتر نمونه‌های ارائه شده در بازار، نمونه‌های بهسازی شده هستند.

عقیق سبز

عقیق سبز یا کریزوپراز را به جرأت می‌توان نادرترین عضو خانواده عقیق نامید. رنگ سبز سیبی این عقیق، ناشی از حضور مقدار کمی اکسید نیکل در زمان تشکیل این سنگ است. مهم‌ترین منابع این نوع عقیق در کشور لهستان، چک، استرلیا، اتریش و ... است.

فاکتورهای ارزش‌گذاری عقیق سوسنی

با اینکه عقیق از خانواده سنگ‌های نیمه قیمتی است و مانند جواهرات قیمتی تغییرات جزئی در کیفیت نگین تغییر چشمگیری در قیمت آن ایجاد نمی‌کند، فاکتورهایی مانند: کیفیت رنگ عقیق، میزان ناخالصی‌های موجود در آن، شکل و طرح ناخالصی‌ها، طبیعی یا بهسازی بودن و ...، از مهم‌ترین عوامل ارزش‌گذاری عقیق سوسنی محسوب می‌شوند. در ادامه این بحث به بررسی اجمالی هر یک از فاکتورها به صورت جداگانه می‌پردازیم.

رنگ

کیفیت، تراکم و میزان پخش بودن رنگ سوسنی در سراسر نگین از جمله فاکتورهای بسیار مهم در زمان ارزش‌گذاری گوهر عقیق سوسنی است. هر چه میزان رنگ سوسنی دارای پراکندگی و غلیظت مناسبی در کل نگین باشد، ارزش سنگ بالاتر می‌رود.

میزان و شکل ناخالصی‌ها

هر چه میزان ناخالصی‌های قابل مشاهده در بافت عقیق سوسنی بیشتر باشد، به همین نسبت ارزش گوهر کاهش می‌یابد. اما چنانچه طرح ناخالصی‌ها به گونه‌ای باشد که زیبایی بصری به نگین عقیق دهد، ارزش آن افزایش می‌یابد. برای مثال انواع شجرهای خزه‌ای عقیق سوسنی که برخی از آنها در رده سنگ‌های کلکسیونی نیز قرار می‌گیرند.

طبیعی یا بهسازی

از گذشته تا امروز بخش بزرگی از علاقه افراد به سنگ‌ها ناشی از علاقه‌ی آنها به خواص سنگ بوده است. سنگ عقیق از جمله سنگ‌هایی است که از یک سو طبیعی بودن آن و از سوی دیگر طبیعی بودن رنگ آن حائز اهمیت است، زیرا هر نوع عقیق با رنگ خاص دارای خواص و ویژگی‌های خاصی است که صاحب خود را همراهمی می‌کند. از این رو قیمت نمونه‌های طبیعی با کیفیت نسبت به نمونه‌های بهسازی شده بالاتر می‌باشد.

روش تشخیص عقیق سوسنی

تشخیص نمونه‌های بهسازی شده یا مصنوعی با کیفیت بالای عقیق سوسنی گاهی برای متخصصین حوزه جواهرات هم چالشی سخت است. بنابراین پیشنهاد ما بر این است که از بهترین روش ممکن برای تشخیص عقیق استفاده کند.

در این روش، لازم است شما به گوهرشناسی مطمئن و متخصص مراجعه کرده و از او راهنمایی‌های لازم را بگیرید. دومین روش برای تشخیص نمونه‌های اصل از بدلی عقیق سوسنی، توجه به خصوصیات فیزیکی سنگ عقیق است. از جمله این فاکتورها می‌توان به رنگ، شفافیت و وزن گوهر اشاره نمود که در ذیل به بررسی هر یک می‌پردازیم.

رنگ

رنگ نمونه‌های بدلی به صورت یکدست (شیشه‌ای) یا خیلی مات هستند، در حالی که نمونه‌های طبیعی عقیق سوسنی دارای رگه‌ها و بی‌نظمی‌هایی در بافت خود هستند که به راحتی در مقابل نور قابل مشاهده‌اند.

شفافیت

نمونه‌های طبیعی عقیق سوسنی، دارای رگه‌های واضح با حالت نواری کامل هستند و حتی در بررسی‌های ذره‌بینی و میکروسکوپی ناخالصی‌های ناشی از فاز گاز یا مایع را می‌توان با حاشیه واضح روی هر یک از باندها مشاهده کرد.

این در حالی است که نمونه‌های بهسازی شده به دلیل اعمال گرما، حالت نواری‌شان دستخوش تغییر شده و حتی در برخی مواقع در محل باندها به هم‌ریختگی رنگی (ابری شکل) قابل مشاهده است یا در نمونه‌های مصنوعی ناخالصی‌های موجود در محل باندها با طرح گلبرگ دیده می‌شوند.

وزن

وزن مخصوص عقیق سوسنی بین 2.60 تا 2.65 است که به راحتی با ترازوی هیدرواستاتیک قابل اندازه‌گیری است.

خواص و فواید همراه داشتن عقیق سوسنی

عقیق از دیرباز به عنوان سنگ محافظ و سنگ حقیقت‌گو شناخته شده است. همراه داشتن این سنگ باعث جذب انرژی‌های مثبت موجود در کائنات می‌شود. حال نمونه‌ی سوسنی آن، علاوه بر همراه داشتن خواص اعجاب‌آور عقیق، وقار، اصالت، عزت نفس و آرامش را برای صاحب خود به ارمغان می‌آورد و باعث آرامش روحی و روانی و افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس می‌گردد. این گوهر ارزنده باعث بالا رفتن سطح آگاهی از نظر معنوی و عقلی نیز می‌شود.