راهنمای خرید انگشتر فیروزه: نکات مهمی که برای خرید انگشتر فیروزه باید بدانید!

 خرید انگشتر فیروزه و شناسایی و تشخیص نگین طبیعی از نگین‌های بهسازی و مصنوعی آن بسیار حائز اهمیت است، چرا که فیروزه از جمله سنگ‌های زنده‌ای است که علاوه بر محبوبیت در اسلام، توجه قشر عظیمی از مردم را از آنِ خود ساخته است. شاید تا به حال این سؤال برای شما پیش آمده باشد که: «فاکتورهای تعیین‌کننده ارزش فیروزه چه عواملی است؟ و آیا می‌توان به راحتی معدنی که از آن فیروزه استخراج شده، تشخیص داد؟!» ما در بلاگ تراث بر آن هستیم ضمن تبیین روش‌های شناسایی نگین اصلی فیروزه از نگین‌های مصنوعی، انواع تراش مناسب انگشتر فیروزه و…، به صورت کلی راهنمای خرید انگشتر فیروزه را در اختیار شما بگذاریم.

راهنمای خرید انگشتر فیروزه

هر شخص برای داشتن بهترین خرید انگشتر فیروزه، نیازمند راهنمایی مناسب است تا با کمک آن بتواند خریدی عالی و مطمئن داشته باشد. در ذیل نکات مهمی را که باید برای خرید انگشتر فیروزه بدانید، به صورت کاملاً تفکیک شده در اختیار شما قرار خواهیم داد.

روش‌های شناسایی انواع نگین‌های فیروزه

فیروزه در رده سنگ‌های زنده و مات قرار دارد که به طور معمول فاکتورهای گوناگونی در تعیین اصالت آن دخیل است؛ فاکتورها و عواملی چون: رنگ، طرح و میزان ناخالصی‌های موجود، منشأ و انجام عملیات بهسازی که علاوه بر تعیین اصالت سنگ، میزان ارزش افزوده نگین را مشخص می‌کند.

گرچه انتخاب فیروزه اصل کاری دشوار و پیچیده است و نیازمند مراجعه به گوهرشناسی خبره است که حتی شناسنامه اصالت سنگ را در اختیار شما بگذارد، اما ما در مقاله راهنمای خرید انگشتر فیروزه درصدد آن هستیم تا شیوه‌هایی را که ممکن است شما بتوانید بر اساس آن تا حدی فیروزه اصل را بشناسید، در اختیار شما بگذاریم.

به این نکته توجه داشته باشید که جهت اطمینان از خریدی مناسب و مطمئن، حتماً از افراد متخصص مشاوره دریافت کنید و یا از افرادی خرید نمایید که در حرفه خود سرشناس هستند و اعتبار و تخصص لازم را در حوزه بورس جواهرات دارند.

بیشتر بخوانید: تمیز کردن انگشتر فیروزه

نگین طبیعی فیروزه

فیروزه (turquoise) به واسطه ترکیب شیمیایی فسفات آلومین آبدار همراه با مقداری مس، در رده سنگ‌های نیمه شفاف تا مات به رنگ آبی آسمانی تا سبز آبی است که به صورت کانی ثانویه در زون اکسیدی کانسارهای مس در آندزیت‌ها و سنگ‌های آتشفشانی تشکیل می‌شود.

همان‌طور که پیش از این گفتیم عوامل تعیین کننده قیمت فیروزه صورت‌های گوناگونی دارد که ما در این بخش از مقاله راهنمای خرید انگشتر فیروزه بر آن هستیم که به معرفی فاکتورهای ارزش‌گذاری فیروزه طبیعی در سطح جهانی بپردازیم.

الف) رنگ

رنگ آبی سنگ فیروزه در انواع انگشتر زنانه یا انگشتر مردانه فیروزه، محصول حضور مس در بافت سنگ می‌باشد و در صورتی که عنصر آهن یا آلومینیوم هم در ترکیب آن قرار گیرد، رنگ آن از آبی به سمت سبز (فراوانی آهن) یا سفید (فراوانی آلومینیوم) تغییر پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: انواع فیروزه

باارزش‌ترین رنگ برای انواع فیروزه در بازار جهانی، آبی باز یا اصطلاحاً آبی شاد (آبی آسمانی پررنگ شده) است و هر چه این رنگ به سمت گرفتگی و تیرگی (رنگ سبز و بی‌کیفیت) حرکت کند، به همان نسبت از ارزش افزوده فیروزه کاسته می‌شود.

ب) طرح و میزان ناخالصی‌های موجود در بافت سنگ

به دلیل کمیاب بودن سنگ فیروزه بدون رگه (فیروزه عجمی) که به طور معمول در مزایده‌ها به فروش می‌رسد، فیروزه‌هایی که در بافت آنها نوعی طرح به چشم می‌خورد نیز اهمیت بسیاری پیدا کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: انواع فیروزه عجم نیشابور

این رگه‌های ناخالصی در فیروزه که در طرح‌های منظم و غیرمنظم تشکیل می‌شوند، با نام شبکه عنکبوتی و در اصطلاح بازار ایران فیروزه شجر معروفند. هر چه میزان این طرح‌ها منظم‌تر و زیباتر باشد، ارزش افزوده سنگ فیروزه بالاتر می‌رود، حال آنکه اگر به صورت نامنظم و با تراکم بالا در بافت سنگ ایجاد شده باشند، به شدت از میزان ارزش فیروزه می‌کاهند.

بیشتر بخوانید: خواص فیروزه

ج) منشأ و محل پیدایش

فیروزه از جمله سنگ‌هایی است که معادن بسیاری را در ایران و سایر کشورها به خود اختصاص داده است. اما آنچه مایه مباهات است اینکه، بهترین نوع فیروزه جهان از درگاه معدن نیشابور حاصل می‌شود و بهترین درجه کیفیت و رنگ را در سطح جهانی از آنِ خود ساخته است.

در کنار فیروزه نیشابور، از کانسار فیروزه باغو در دامغان، اندیس‌ها و کانسارهای فیروزه در کرمان – مانند: اندیس فیروزه علی‌آباد تفت و کانسارهای مس چاه فیروزه در شهر بابک و اندیس میدوک در ۴۲ کیلومتری شمال شرقی شهر بابک – نیز سنگ فیروزه استخراج می‌شود، اما ارزش افزوده سنگ‌های استخراج شده از این معادن از فیروزه‌های استخراج شده از معادن کشورهای دیگر پایین‌تر است.

بیشتر بخوانید: تاریخچه فیروزه

در این میان از اندیس‌های فیروزه موجود در زاهدان نیز فیروزه استخراج می‌شود، اما قطعیتی درباره اصالت فیروزه این ناحیه وجود ندارد و احتمال حضور کانی دیگری هم داده می‌شود.

ناگفته نماند در کنار همه معادن اصلی فیروزه در ایران، معادن دیگری از فیروزه نیز در طبس، کاشمر و قوچان وجود دارد که فیروزه استخراجی از آنها به دلیل حضور آهن بیشتر به رنگ سبز مایل است. از این رو از سنگ‌های استخراجی این معادن، در ساخت اشیاء، ظروف تزئینی و مجسمه‌ها استفاده می‌شود.

حال سؤال اینجا است که چگونه می‌توان معدن استخراج شده فیروزه را تعیین نمود؟! ما در ادامه راهنمای خرید انگشتر فیروزه ساده‌ترین راهکار را جهت تشخیص معادن فیروزه به شما آموزش خواهیم داد.

چنان که پیش از این اشاره شد، این گوهر در بسیاری از نمونه‌ها دارای رگه‌های ناخالصی یا اصطلاحاً شجری است و برای شناسایی اصالت و معدن آن، لازم است به بررسی پشت سنگ فیروزه یا اصطلاحاً سنگ کوه آن بپردازید، چرا که به طور معمول در هنگام تراش، پشت سنگ فیروزه تراش نمی‌خورد و گوهرشناس می‌تواند با کمک آن، نه تنها به شناسایی نوع فیروزه (طبیعی یا مصنوعی) بپردازد، بلکه محل استخراج آن را نیز مشخص کند.

برای مثال 90 درصد نگین‌هایی که پشت آنها رگه‌های سیاه و سفید دارند، فیروزه نیشابور محسوب می‌شوند و در مقابل 90 درصد نگین‌هایی که دارای رگه‌های قهوه‌ای هستند، فیروزه مصری و 90 درصد از نگین‌هایی که سنگ کوه آنها سفید است، در گروه فیروزه‌های آمریکایی قرار می‌گیرند.

بیشتر بخوانید: گران ترین انگشتر فیروزه

د) عملیات بهسازی

بهسازی فیروزه یعنی بهبود کیفیت رنگ، سختی و ظاهر سنگ فیروزه که در اصطلاح با نام احیاءسازی یا بهبود ساختگی در بازار جواهرات مرسوم است.

فیروزه بهسازی شده از نظر قیمت نسبت به نمونه اولیه سنگ پیش از بهسازی قیمت بالاتری دارد و چنان که گفته شد دلیل آن، افزایش کیفیت رنگ فیروزه نسبت به نمونه اولیه و کاهش ضریب جذب مواد توسط سنگ فیروزه پس از بهسازی است؛ چرا که در این حالت، بافت متخلخل فیروزه اشباع شده، چیزی داخل منافذ آن نفوذ نمی‌کند و در نتیجه، نیاز به مراقبت چندانی هم نخواهد داشت.

بیشتر بخوانید: تشخیص فیروزه اصل

به طور معمول عملیات بهسازی با اعمال روش‌های مناسب سنگ‌های طبیعی از سوی متخصصین حوزه جواهرات انجام می‌شود. در واقع متخصصین، عملیات بهسازی را روی فیروزه‌هایی با رنگ آبی متمایل به سفید (فیروزه گچی) انجام داده و کیفیت رنگ آنها را تا حد رنگ آبی قابل قبول در بازار افزایش می‌دهند.

اساس روش‌های بهسازی بر دو پایه حرارت و نفوذ در جامدات یا خاصیت مواد متخلخل بنا شده است. در روش اول از دستگاه‌هایی استفاده می‌شود که با افزایش حرارت، میزان نفوذ مولکول‌های مس را در سنگ فیروزه افزایش داده و رنگ آبی فیروزه را پُرتر نشان می‌دهد. در واقع باعث پررنگ‌تر شدن آبی فیروزه می‌شوند.

این در حالی است که در روش دوم از خاصیت تخلخل بافت سنگ فیروزه استفاده می‌شود. در این روش، به مدت یکسال سنگ فیروزه را در دفعات پیوسته داخل آب فرو برده و خشک می‌کنند تا تمام منافذ موجود در بافت سنگ توسط آب پر شود و رنگ آبی فیروزه پررنگ‌تر گردد.

حال سؤال این‌جاست که آیا به راحتی می‌توان فیروزه بهسازی شده را از فیروزه طبیعی تشخیص داد؟!

تشخیص فیروزه بهسازی شده که در آن فیروزه‌ بسیار کمرنگ به فیروزه خوشرنگ تبدیل شده یا اصطلاحاً به رنگ فیروزه جان داده شده، کار بسیار دشواری است و فقط توسط متخصص گوهرشناس یا آزمایش آن در شرایط آزمایشگاهی امکان‌پذیر است.

این در حالی است که تشخیص فیروزه با رنگ آبی مناسب که عملیات بهسازی روی آن انجام شود، به دلیل پررنگ شدن بیش از اندازه به راحتی توسط گوهرشناس قابل تشخیص و شناسایی است.

بیشتر بخوانید: سنگ ماه تولد آذر

نگین‌های مصنوعی

نگین‌های مصنوعی به نگین‌هایی اطلاق می‌شود که در شرایط آزمایشگاهی با ترکیب شیمیایی یکسان با سنگ طبیعی به وجود می‌آید. به طور کلی، فیروزه مصنوعی نسبت به سایر سنگ‌های قیمتی، مانند: زمرد، یاقوت و غیره بسیار کمتر ساخته می‌شوند.

نگین‌های بدلی

در ادامه راهنمای خرید انگشتر فیروزه باید گفت نگین‌های بدلی، نمونه‌هایی هستند که با وجود تشابه در ظاهر و رنگ، ترکیب شیمیایی متفاوتی با سنگ طبیعی دارند. همین ویژگی باعث می‌شود که واسطه‌گران این نگین‌های بدلی را با عنوان فیروزه طبیعی با قیمت کم در اختیار مشتریان بگذارند.

این در حالی است که میزان قیمت آنها می‌تواند نشانگر این باشد که این نگین‌ها طبیعی نیست. در ذیل به معرفی نمونه‌هایی از این نگین‌ها و روش‌های شناسایی آن از فیروزه اصل خواهیم پرداخت.

الف) کریزوکولا (Chrysocolla)

کریزوکولا یکی از شبیه‌ترین کانی‌های طبیعی با ظاهرى مشابه سنگ فیروزه است، چرا که هر دو آنها دارای بافت توده‌اى و فشرده، با رنگ آبى روشن، تیره و سبز هستند.

به طور معمول روش تشخیص و شناسایی این کانی از سنگ فیروزه، توسط متخصصین گوهرشناسی با بهره‌گیری از روش تست چگالی، تست فلورسانس و مشاهدات میکروسکوپی امکان‌پذیر است. چگالی فیروزه 2.6 و دارای فلورسانس نرمال است، در حالی که چگالی کریزوکولا 1.9 تا 2.4 و فاقد فلورسانس است. گذشته از این، در مشاهدات میکروسکوپی بافت متحدالمرکز و لایه لایه بودن کریزوکولا کاملاً در تقابل با بافت فیروزه می‌باشد.

ب) هاولیت رنگ شده (Howlite)

کانی هاولیت به رنگ سفید با ساختار تار عنکبوتی و بافت متخلخل است که قابلیت رنگ‌پذیریی بالایی دارد. از این رو در صورت افزوده شدن رنگ آبى به این سنگ، با توجه به ساختار تار عنکبوتى آن بسیار شبیه فیروزه خواهد شد.

روش شناسایی و تشخیص هاولیت رنگ‌ شده از نمونه‌های طبیعی فیروزه توسط متخصصین از طریق مطالعات میکروسکوپی و بررسی خواص فلورسانس امکان‌پذیر است.

البته یکی از روش‌های کاربردی جهت تست سریع رنگ‌شدگی سنگ، استفاده از پنبه آغشته به اَستون است، اما این روش به قطعیت مشخص نمی‌کند که سنگ فیروزه نیست، زیرا احتمال رنگ شدن فیروزه گچی هم وجود دارد. گذشته از آن، به دلیل جذب سریع رنگ توسط استون، این روش در رده روش‌های تخریبی تست رنگ‌شدگی سنگ قرار می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: انواع فیروزه از نظر منشأ تشکیل

ج) واریسیت (variscite)

کانی واریسیت از جمله کانی‌های ثانویه است که در رنگ‌های سبز آبی و سبز دیده می‌شود. این کانی از لحاظ وزن مخصوص و رنگ سبز بسیار مشابه فیروزه استخراج شده از بعضی معادن است. از این رو تشخیص نمونه‌های سبز آن از سنگ فیروزه، کار بسیار دشواری است.

فاکتورهای تشخیص واریسیت از فیروزه، توجه به فلورسانس بسیار ضعیف آن نسبت به فیروزه و همچنین انجام مطالعات میکروسکوپی روی آن است. البته به دلیل شرایط معدنی و ساختاری یکسانی که دو سنگ دارند، دارای کانی‌های هم‌یافت تقریباً مشابهی هستند. به واسطه همین امر، انجام مطالعات میکروسکوپی روی آن، نیازمند حضور فردی متخصص و با تجربه فراوان است.

د) فیروزه سنگواره (Fossil Turquoise or Turquoise pseudo)

فیروزه استخوانی، فیروزه جانوری یا فیروزه دندانی، بافت‌های اورگانیکی هستند که محصول ته‌نشست نمک فسفات آهن یا مس روی استخوان، دندان‌ها یا بافت‌های کربناته یا سیلیسی فسیل‌ها هستند و یا فسیل‌هایی هستند که در آزمایشگاه رنگ شده‌اند و همین امر باعث شده این نوع سنگ‌ها به رنگ‌های آبی مایل به سبز دیده شوند.

تشخیص و شناسایی این نمونه‌ها از سنگ فیروزه طبیعی، با توجه به وزن مخصوص بسیار پایین فیروزه سنگواره‌ای، نبودِ ناخالصی‌های طبیعی موجود در سنگ فیروزه و انجام مطالعات میکروسکوپی امکانپذیر است.

ه) پلاستیک (pelastic turquoise)

این نوع فیروزه که با نام فیروزه‌های بلوکی خوانده می‌شوند، در اصل مواد پلاستیکی فشرده شده‌ یا قالب زده‌ با رنگ آبی شبیه به فیروزه هستند که در بیشتر مواقع بدون رگه و گاهی با رگه‌هایی عموماً منظم همراه هستند.

شناسایی و تشخیص این نوع فیروزه از فیروزه طبیعی، از طریق توجه به وزن سبک آن، خط قالب ریخته شده یا بوی پلاستیک پخش شده در اثر زدن سوزن داغ روی آن امکان‌پذیر است.

و) فیروزه نیولیت (A New Type Of Composite Turquoise)

فیروزه نیولیت در واقع همان فیروزه‌های پودر شده‌ای است که با پلیمرهای رنگی (در نمونه‌های سبز و زرد و بفنش تا بنفش متمایل به صورتی) و بی‌رنگ (نمونه‌های آبی) با هم کامپوزیت ساخته‌اند. استفاده از پلیمرهای رنگی باعث تشکیل کامپوزیت‌های سبز و زرد و بنفش یا بنفش متمایل به صورتی شده و استفاده از پلیمرهای بی‌رنگ موجب تشکیل کامپوزیت‌های آبی می‌شود.

تشخیص و شناسایی این فیروزه از انواع طبیعی آن، توسط نور UV و بررسی میکروسکوپی امکان‌پذیر است؛ چرا که فیروزه طبیعی در برابر نور UV سفید دیده می‌شود، حال آنکه فیروزه نیولیت در برابر نور UV هیچ عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دهد. گذشته از آن، نمونه نیولیت زیر میکروسکوپ دارای بافت کاملاً متفاوتی با فیروزه طبیعی است.

ز) فیروزه گیلسون (Turquoise Gilson)

فیروزه گیلسون در دو طرح رگه‌دار (شجر) و بدون رگه (عجم)، از جمله بهترین انواع شبه فیروزه‌های ساخته شده در شرایط آزمایشگاهی است که بی‌شباهت با فیروزه نوادا نیست، اما به دلیل استفاده از ماده چسباننده در ترکیب آن از لحاظ شیمیایی با نمونه طبیعی فیروزه متفاوت است و به همین دلیل، نمی‌توان آن را جزو فیروزه‌های مصنوعی قرار داد.

روش شناسایی و تشخیص فیروزه گیلسون از نمونه طبیعی آن، توجه به جلای بسیار خوب و رنگ براق آن است، حال آنکه فیروزه‌های طبیعی عموماً از چنین ویژگی برخوردار نیستند.

انواع تراش انگشتر فیروزه

مرسوم‌ترین نوع تراش برای انگشتر فیروزه، تراش دامله مانند: تراش گنبدی، تراش دو گنبدی، تراش گنبدی با تحدب کم و تراش کروی است، چرا که علاوه بر محافظت از آسیب‌های قابل مشاهده، مانند: خراشیدگی‌های حاصل از تماس، تمام ویژگی‌های ظاهری سنگ را به خوبی نمایش می‌دهد.

این در حالی است که تراش صفحه‌ای (Faceted Cut) برای نگین فیروزه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد؛ چرا که سنگ فیروزه در رده سنگ‌های نیمه شفاف تا مات قرار دارد و به خاطر سختی نسبتاً پایینش به سرعت در معرض خراشیدگی قرار می‌گیرد.

انواع رکاب انگشتر فیروزه

در ادامه مقاله راهنمای خرید انگشتر فیروزه باید گفت بخش مهمی از قیمت هر انگشتر، گذشته از نگین مربوط به رکاب و حلقه آن است. رکاب هر انگشتر متناسب با جنس و مدل ارزش متفاوتی دارد که در ذیل به اجمال توضیحاتی درباره آن خواهد آمد.

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید انگشتر

از منظر جنس فلز

رکاب‌ها و رینگ‌های گوناگونی برای قرار گرفتن نگین فیروزه به کار برده می‌شود، اما از جمله رکاب‌هایی که مورد پسند قشر عظیمی از مردم است، رکاب نقره می‌باشد که علاوه بر زیبایی، از درخشش و دوام بالایی برخوردار است و نسبت به سایر فلزات، چون: طلا، پلاتین و….، از قیمت مناسب‌تری برخوردار است و جلوه زیبایی به نگین می‌بخشد.

از منظر مدل و طرح رکاب

انتخاب مدل و طرح رکاب دستسازنیز متناسب با سلیقه هر فرد است و بسته به جنسیت فرد شکل متفاوتی دارد. برای مثال خانم‌ها بیشتر از رکاب‌های مدل صفوی استقبال می‌کنند، در حالی که آقایان بیشتر به مدل فیلی علاقه‌مندند.