شهر ملی انگشتر: شهر ملی انگشتر کجاست؟!

انتخاب و معرفی شهر‌های ملی و جهانی صنایع دستی، گامی مثبت در جهت معرفی مناسب فرهنگ هر کشور است و همین امر، شهرها را به نمادی از فرهنگ و هنر کشور در سطح ملی و بین‌المللی تبدیل می‌کند. در این پژوهش، درصدد هستیم ضمن تبیین مفهوم شهر ملی و شاخصه‌های ارزیابی آن، شهر ملی انگشتر را نیز معرفی نماییم؛ چرا که هویت‌بخشی به شهرها از جمله مضامین مهمی است که کاملاً با صنایع دستی یک شهر مرتبط است.

معیارهای انتخاب شهر ملی

انتخاب و گزینش شهر‌های ملی و جهانی در سطح کشوری و کلان، درست منطبق با معیار‌ها و شاخص‌های بین‌المللی است. به طور معمول، فاکتورهای گوناگونی در تعیین یک شهر ملی حائز اهمیت است، که در ذیل به آن خواهیم پرداخت:

• جمعیت روستا یا شهر
• تعداد کارگاه‌ها
• تعداد هنرمند‌ان و صنعتگران شهر در رشته خاص
• تعداد مراکز فروش و کیفیت آنها در آن شهر یا روستا
• میزان آن صنایع دستی در آن شهر یا روستا
• جاذبه‌های طبیعی و بنا‌های تاریخی
• جاذبه‌های میراثی، آثار باستانی و میراث طبیعی
• تعداد هنرمندان برجسته و برگزیده شهر یا روستا
• میزان سابقه فعالیت هنرمندان در رشته مورد نظر
• و …

محل ارزیابی شاخصه‌ها و معیارهای ملی جهت انتخاب شهر

به طور معمول، انتخاب و معرفی شهرهای ملی و تأیید شاخص‌ها و معیارهایی که پیش از این گفته شد، وابسته به تشکیل دو شورای انتخاب شهر‌ها و روستا‌های ملی صنایع دستی و شورای انتخاب شهر‌ها و روستا‌های جهانی است. شورای انتخاب شهر‌ها و روستا‌های ملی صنایع دستی، سالانه دو بار به ریاست معاون صنایع دستی و هنر‌های سنتی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تشکیل می‌شود و اعضای آن در مرحله اول، به گزینش و انتخاب شهرها می‌پردازند.

این گروه، پس از انتخاب شهر و روستای متناسب در استان و ارسال پرونده‌های مورد نظر به دفتر غرب آسیا، پرونده‌ها را بررسی نموده و پس از بازدید احتمالی و شنیدن توضیح مسئولان استانی و با توجه به شاخصه‌های جهانی مشخص، پرونده ارائه شده را ارزیابی نموده و آن را امتیازدهی می‌کنند.

پس از ثبت ملی، با تشکیل شورای مورد نظر جهت انتخاب شهر‌ها و روستا‌های جهانی – که به صورت سالانه با ریاست معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و با حضور تعدادی از دست‌اندرکاران صنایع دستی، اساتید دانشگاه، تشکل‌های قوی برگزار می‌شود – پرونده تعدادی از شهر‌ها و روستا‌هایی که به ثبت ملی رسیده‌اند، با قدرت بیشتر بررسی شده و بر اساس امتیاز‌های اعطا شده و با تأیید استاندار، فرماندار، معاون صنایع دستی کشور و مسئولان شهر و روستا ترجمه می‌شود.

در این مرحله، پرونده‌های ترجمه شده پس از ارسال به منطقه آسیا و اقیانوسیه، به شرط پذیرش توسط اعضای این منطقه، مورد بازدید قرار گرفته و گزارشی از آنها تهیه می‌گردد. در پایان، پس از گرفتن تأییدیه از اعضای رسمی پنج قاره، شهر مورد نظر همراه با صنایع دستی‌اش به ثبت رسیده و سپس گواهی ثبت جهانی آن به کشور ارسال می‌شود.

شاخص‌ترین صنایع دستی قم

قم به عنوان شهر ملی انگشتر انتخاب شده است و حتما می‌دانبد که این شهر از جمله شهرهای مذهبی ایران است که به طور معمول در بازه‌های زمانی متفاوت، گردشگران مذهبی را می‌پذیرد و سالانه میزبان 15 میلیون زائر و گردشگر ایرانی و 3 میلیون زائر و گردشگر خارجی است. آمار مذکور، نشان دهنده وجود پتانسیل قوی در حوزه فروش صنایع دستی، از جمله انگشتر به عنوان سوغات است.

انگشترهایی که در بیش از 1000 کارگاه انگشترسازی این شهر توسط 1200 هنرمند انگشترساز در رشته‌های گوناگون نقره‌سازی، جواهرنگاری، مخراجکاری، قلم‌زنی، گوهرتراشی و حکاکی نگین تولید و عرضه می‌شود و در سری مدل‌های فیلی، صفوی، شیرازی، چهار چنگ، حلقه و … در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد.

تفاوت عمده انگشترهای این استان نسبت به انگشترسازی‌های سایر شهرها از جمله مشهد، دستساز بودن آن است. در واقع استاد انگشترساز تمام مراحل ساخت انگشتر را با ذوق و سلیقه و ابزارهای دستی به انجام می‌رساند، در حالی که در سایر شهرها، انگشترها به صورت سری‌سازی یا ریختگری تولید می‌شود و در نتیجه، کیفیت و ظرافت آن رو به تحلیل می‌رود.

بیشتر بخوانید: تاریخچه عقیق

قم شهر ملی انگشتر

چنان که پیش از این نیز گفته شد، شهرهای بسیاری در ایران درحوزه انگشترسازی فعالیت دارند و از جمله تولیدکنندگان جواهرات نقره در کشور می‌باشند، اما شهر قم با بیش از 12000 استاد انگشترساز و فعالیت کارگاه‌های انگشترسازی بسیار و همچنین، وجود معادن سنگ‌های نیمه‌قیمتی، به عنوان کاندیدای شهر ملی انتخاب شد و در نهایت در دومین جلسه مراسم اعطای گواهینامه شهرها و روستاهای ملی و صنایع دستی که صبح روز دوشنبه 22 دی 1399 در محل سالن آبی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران برگزار شد، به عنوان شهر ملی انگشتر انتخاب گردید.

جهت انجام این فرایند، مدارک گوناگون، از جمله: فرم‌های اطلاعاتی ارسالی از سوی وزارت میراث فرهنگی، عکس‌ها و ویدیوهای با کیفیت از هنرمندان انگشترساز و مراحل تولید انگشتر و همچنین انگشترهای ساخته شده جمع‌آوری شد و همراه با توصیه‌نامه‌ای از مدیران ارشد شهر، از جمله:

• حجت‌الاسلام والمسلمین ذوالنوری (نماینده مردم شریف قم در مجلس شورای اسلامی)
• جناب آقای سرمست (استاندار قم)
• جناب آقای حیدری (فرماندار قم)
• جناب آقای سیجانی (رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت قم)
• جناب آقای یزدانی (مدیرکل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قم)
• جناب آقای شعاعی (مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی قم)
• جناب آقای آوری فرد (مدیر کل اداره کل استاندارد قم)
• جناب آقای خاکی (رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی قم)

به وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارسال شد و مقرر شد در روز دوشنبه مورخ 30 تیرماه 1399، شورای راهبری انتخاب شهر و روستای ملی در عمارت کوشک تهران با حضور معاون صنایع دستی وزارتخانه برگزار شود.

سرانجام پس از بررسی پرونده‌های شهر ملی انگشتر در دومین جلسه مراسم اعطای گواهینامه شهرها و روستاهای ملی صنایع ‌دستی که با حضور دکتر علی‌اصغر مونسان (وزیر میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی)، غلامعلی حداد عادل (رئیس فرهنگستان زبان وادبیات فارسی)، معاون صنایع ‌دستی کشور، جمعی از استانداران، تعدادی از فرمانداران، شهرداران، مدیران کل ستادی و استانی وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی و جمعی از هنرمندان و فعالان حوزه صنایع ‌دستی برگزار شد، لوح شهر ملی انگشترسازی به استاندار قم اهدا گشت.

در پایان باید گفت، استان قم به عنوان قطب تولید انگشتر دستساز کشور و برند اصلی انگشترسازی ایران، مزایای بسیاری را در بستر خود فراهم آورده است؛ مزایایی که نه تنها موجب اشتغال‌زایی و افزایش رونق اقتصادی، جذب منابع ملی مصوب آینده و زمینه‌سازی ثبت جهانی انگشتر و برندسازی بین‌المللی آن می‌شود، بلکه به معرفی بیشتر انگشتر قم و هنرمندان آن می‌پردازد.