انواع عقیق از نظر بافت: تنوع عقیق از نظر طرح بافت سنگ بیشتر است یا رنگ؟!

عقیق سنگی نیمه‌قیمتی و بسیار زییا است که در انواع رنگ‌ها و طرح‌های وجود دارد. این سنگ شکلی از کلسدونی (دی‌اکسیدسیلیسیم بسیار ریز دانه) است. بافت و رنگ عقیق بسیار متنوع است و همین دلیل باعث شده بتواند پاسخگوی هر سلیقه‌ای باشد. تنوع بالای عقیق به نحوه شکل‌گیری سنگ مربوط است. بنابراین برای اینکه دید درستی از انواع مختلف بافت عقیق داشته باشید، باید بدانید که این سنگ چگونه تشکیل می‌شود. در این مقاله از تراث. بلاگ ابتدا نحوه شکل‌گیری عقیق را مورد بررسی قرار داده و سپس به بررسی انواع عقیق از نظر بافت می‌پردازیم.

نحوه شکل‌گیری عقیق

عقیق درون حفره‌ای از سنگ میزبان یا روی آن تشکیل می‌شود و تاریخ شکل‌گیری آن ممکن است سال‌ها با سنگی که روی آن ایجاد شده، تفاوت داشته باشد. حفره خالی درون سنگ میزبان در طول میلیون‌ها سال لایه به لایه با سیلیکات نیمه جامد پر شده و میکروکریستال‌های کوارتز به صورت نوارهای متحدالمرکز با الگوی لایه‌ای ساده یا پیچیده تشکیل عقیق می‌دهند.

رنگ و ترتیب ریز بلورها تحت تأثیر تغییر فشار، دما و مواد معدنی کمیابی است که طی فرآیند تشکیل سنگ ایجاد می‌شود. برخلاف سایر سنگ‌های قیمتی، هر عقیق با عقیق دیگر کاملاً متفاوت است. حتی تکه‌های برش داده شده از یک نمونه هم از نظر رنگ و طرح متفاوت هستند.

در بررسی انواع عقیق از نظر بافت باید گفت بیشتر عقیق‌های جهان طی فعالیت‌های آتشفشانی قدیمی رشد و نمو کرده‌اند. هنگامی‌که قاره‌ها در حال جابجایی بودند، لایه‌هایی از گدازه مذاب از طریق شکاف‌های موجود در منطقه به صورت آتشفشان‌ها و سایر رویدادهای زمین‌شناسی به سمت سطح زمین رانده شدند.

درون گدازه، گازهای به دام افتاده وجود داشت. این گازها از طریق ترک‌های موجود در سنگ آذرین که نتیجه‌ی خنک و سخت شدن گدازه هستند، خارج شده و حفره‌هایی توخالی در بافت سنگ آذرین ایجاد می‌کنند.

سپس این حفره‌های خالی از مایعات غنی از سیلیس محلول و سایر ناخالصی‌های معدنی مانند یون‌های فلزی پر می‌شود. هنگامی‌که غلظت سیلیس بیش از حد اشباع شد، یک قوام ژلاتین مانند در سراسر حفره یا در لایه‌ای که به عنوان جبهه تبلور فعال عمل می‌کند، ایجاد می‌شود. با گذشت زمان، مولکول‌های سیلیس شروع به تشکیل ریزبلورهای رشته‌ای کوچک کرده و به دو طرف حفره متصل می‌شوند.

طی فرآیند تبلور میکروکریستال‌های کوارتز، سایر ناخالصی‌های معدنی در داخل نوار سیلیس جمع شده و نوارهای گوناگون و اغلب متضادی را تشکیل می‌دهند. این روند تا زمانی که کل حفره پر شده یا تا زمانی که تمام محلول غنی از سیلیس مصرف شود، تکرار می‌گردد. اگر تعادل مناسبی از سیلیس و ناخالصی‌های معدنی وجود داشته باشد، کل حفره با نوارهای یکسان پر می‌شود.

در صورت تغییر میزان ناخالصی‌های معدنی یا فشار و دما، حفره با سیلیس در رنگ‌ها یا فرم‌های دیگری مانند بلورهای ماکروکریستالی کوارتز پر می‌شود. دلیل وجود انواع عقیق از نظر بافت و الگوهای گوناگون همین است.

بیشتر بخوانید: انواع عقیق 

انواع عقیق از نظر بافت

انواع عقیق از نظر بافت تقریباً در تمام کشورهای جهان یافت می‌شود. نام‌گذاری آن‌ها به دلایل مختلفی مانند شکل الگوی بافت لایه‌ای – مانند عقیق قلعه‌ای – محل اکتشاف – مانند عقیق برزیلی – یا ترکیبی از نوع الگوی لایه‌ای و محل اکتشاف -مانند عقیق قلعه‌ای برزیلی است. در ادامه به بررسی و معرفی انواع عقیق از نظر بافت می‌پردازیم.

عقیق لایه‌ای یا نواری (Banded agate)

عقیق لایه‌ای یا نواری، عقیقی با لایه‌های رنگی منظم و رنگ‌های متنوع است. علت بافت لایه‌ای آن قرارگیری طبقه‌ای منظم نوارهای سیلیسی در هنگام تبلور است. به این ترتیب که ابتدا اولین لایه در پایین‌ترین قسمت تشکیل شده و سپس لایه‌های بعدی در بالای لایه قبلی تشکیل می‌شود. در این حالت، عقیق شکل نواری یا لایه‌ای به خود می‌گیرد. عقیق نواری ظاهر بسیار زیبایی دارد و در سراسر جهان یافت می‌شود و برزیل یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان عقیق لایه‌ای است.

عقیق خط آبی (Water Line)

عقیق Water Line که به آن Water-level هم گفته می‌شود، در طول زمان تشکیل این نوع عقیق، محلول غنی از سیلیس به آرامی وارد محیطی ساکن یا حفره‌ای با فشار کم شده و نوارهای نازک از سیلیس با تأثیرپذیری از گرانش به صورت موازی از کف به سمت بالا تشکیل می‌شوند. بنابراین، می‌توان گفت که سیلیس در عقیق‌های water-level به وسیله نیروی گرانش زمین کنترل شده و به همین دلیل دسته‌ای از نوارهای موازی در یک جهت تشکیل می‌شود.

عقیق سایه‌ای (Shadow)

بعضی از انواع عقیق از نظر بافت اثر سایه‌ای از خود نشان می‌دهند. به این صورت که هنگام چرخش نمونه به جلو و عقب (یا حرکت شما به سمت نمونه)، انگار چیزی وجود دارد که در سراسر لایه‌های عقیق حرکت می‌کند. این اثر نوری فقط در صورت وجود نوارهای شفاف و مات متناوب می‌تواند وجود داشته باشد. دلیل اثر سایه‌ای این است که نور وارد شده به داخل عقیق منعکس نمی‌شود.

بیشتر بخوانید: گران‌ترین انگشتر عقیق

عقیق چشمی

این عقیق اسرارآمیز وقتی تشکیل می‌شود که بیشترین ژل سیلیکات از حفره تخلیه شده و فقط قطره‌ای روی دیواره داخلی حفره باقی می‌ماند. این قطره به صورت «چشم» در کلسدونی جامد متبلور می‌شود. در بعضی موارد، رشد بلورها از این قطره به روشی مشابه تشکیل استالاکتیت در غارها ادامه خواهد یافت. پس از آن، حفره با رسوب معمول میکرو بلورهای کلسدونی پر می‌شود و شکلی شبیه چشم را به وجود می‌آورد.

عقیق توری (lace agate)

عقیق توری گونه‌ای عقیق است که الگوی توری مانند به شکل‌های چشمی‌، چرخشی، نواری یا زیگزاگی را در معرض نمایش می‌گذارد. این نوع عقیق بسیار زیبا و محبوب بوده و در رنگ‌های مختلفی یافت می‌شود. رنگ‌های آبی و قرمز آن از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند.

عقیق توری آبی (Blue lace agate)

عقیق توری آبی بیشتر در آفریقا یافت می‌شود. این نوع عقیق نوارهایی به رنگ آبی روشن دارد که در میان آن‌ها می‌توان رنگ‌های تیره‌تر آبی و حتی قهوه‌ای را مشاهده کرد.

عقیق توری دیوانه (Crazy Lace Agate)

عقیق توری دیوانه (که به آن عقیق مکزیکی هم گفته می‌شود) در مقایسه با بسیاری از انواع عقیق جوان محسوب می‌شود. این نوع عقیق که از سری عقیق‌های توری است، منحصراً در منطقه معروف به Chihuahua، در شمال مکزیک یافت می‌شود و به دلیل الگوهای نواری خیره‌کننده و انرژی‌های درمانی قدرتمند در دنیا شناخته شده است.

اعتقاد بر این است که عقیق توری دیوانه در دوره کرتاسه، حدود 65-90 میلیون سال پیش ایجاد شده است. عقیق توری دیوانه اغلب دارای رنگ روشن با الگویی پیچیده است که توزیع تصادفی خطوط و قطرهای مدوری که در سطح سنگ پراکنده شده‌اند را نشان می‌دهد. این سنگ به طور معمول قرمز و سفید است، اما ترکیبات زرد و خاکستری آن هم دیده شده است.

ژئود

ژئود نمونه‌ای خاص از انواع عقیق از نظر بافت هستند. این ساختارها زمانی تشکیل می‌شوند که آب غنی از سیلیس قبل از اینکه کل حفره از بافت عقیق پر شود به پایان می‌رسد. در این حالت یک هسته توخالی درون ساختار ژئود تشکیل می‌شود. در بسیاری از موارد در این هسته‌های توخالی به دلیل ایجاد شرایط فشار و دمای مناسب بلورهای ماکروکریستال کوارتز از دیواره ژئود به سمت مرکز رشد می‌کنند. باید بدانید که همه ژئودها دارای نوارهای عقیق نیستند، اما بسیاری از آن‌ها دارای نوارهایی سیلیسی هستند.

عقیق تورتیلا (Turritella agate)

عقیق تورتیلا در اثر جایگزینی سیلیس به جای آهک در صدف تورتیلاهای فسیل شده آب‌های شیرین و گاستروپودهایی با پوسته‌های مارپیچی تشکیل می‌شود. به همین ترتیب مرجان، چوب‌های فسیل شده و سایر بقایای آلی هم می‌توانند تشکیل عقیق دهند.

عقیق آب سرد (Coldwater agate)

عقیق آب سرد، مانند عقیق ابری دریاچه میشیگان، تحت فرآیندهای آتشفشانی تشکیل نشده، بلکه در لایه‌هایی از سنگ آهک و دولومیت با منشأ دریایی تشکیل شده است. در روند تشکیل عقیق آب سرد، محلول‌های غلیظ سیلیسی حفره‌ها و درزهای بستر آهکی و دولومیتی را پر کرده و متبلور می‌شوند. این عقیق‌ها معمولاً تنوع رنگی ندارند و نوارهای کلسدونی آنها بیشتر به رنگ خاکستری و سفید دیده می‌شود.

عقیق پر مانند (Plume)

این عقیق‌ها دارای اجزایی شبیه سرخس یا پر در لایه خارجی خود هستند که قبل از رسوب نوارهای کلسدونی تشکیل شده بودند.

عقیق دندریتیک (Dendritic agate)

عقیق دندریتیک یا شجر یکی از پرطرفدارترین انواع عقیق از نظر بافت است. این عقیق مانند عقیق خزه‌ای، طرح‌هایی مانند شاخ و برگ درختان یا تک منظره‌های از حیوانات و … را نمایش می‌دهند. دلیل این نمایش حضور ناخالصی‌های فلزی مانند: منگنز و اکسید آهن در بافت سنگ در زمان تشکیل شناسایی شده است.

عقیق خزه‌ای (Moss agate)

عقیق خزه‌ای، همانطور که از نامش پیداست، دارای الگویی شبیه خزه و رنگ سبز است. ترکیب رنگ مشاهده شده در این نوع عقیق به دلیل حضور گیاه نیست، بلکه به خاطر حضور ناخالصی‌های معدنی کمیابی مانند: منیزیم، آهن و هورنبلند سبز است. این ترکیبات در بسیاری از سنگ‌های آذرین و دگرگونی مشاهده می‌شود.

عقیق قلعه‌ای (fortification)

بیشتر بخوانید: تشخیص عقیق اصل

عقیق fortification یا قلعه‌ای، متداول‌ترین و متمایزترین نوع عقیق در میان انواع عقیق از نظر بافت است. در این عقیق‌ها، الگوی نوارها به صورت لایه‌هایی متحدالمرکزی است که کم و بیش از شکل حفره پیروی می‌کنند و الگویی مانند نمای هوایی از یک قلعه را به نمایش می‌گذارند. به همین دلیل به آن، عقیق fortification یا قلعه‌ای گفته می‌شود.

عقیق درزی (Seam agate)

عقیق‌های درزی به جای اینکه درون حفره‌های سنگ میزبان تشکیل شوند، در میان شکاف‌ها و درزهای آن ایجاد می‌شوند. شکل‌گیری نوارها در این نوع عقیق، به صورت شکل درز و شکافی است که آن را پر می‌کنند.

عقیق یونانی (Greek agate)

عقیق یونانی نامی ‌است که به عقیق سفید مایل به قهوه‌ای کشف شده در سیسیل در 400 قبل از میلاد داده شده است. سیسیل زمانی مستعمره یونان بود. یونانیان از این عقیق برای ساخت جواهرات و مهره‌ها استفاده می‌کردند.

عقیق برزیلی (Brazilian agate)

عقیق برزیلی یکی از انواع عقیق از نظر بافت است که به صورت گره‌های قابل اندازه‌گیری یافت می‌شود. این عقیق‌ها در رنگ‌های قهوه‌ای با لایه‌های سفید و خاکستری قابل مشاهده هستند. عقیق درون این گره‌ها رشد کرده و غالباً دارای رنگ‌های متنوع است.

عقیق دریاچه سوپریور (Lake Superior agate)

زمان تشکیل بیشتر عقیق‌های دریاچه سوپریور تقریباً 1.2 میلیارد سال پیش در شکاف منطقه‌ای (rift zone) باز می‌گردد. rift zoneها، شکستگی‌های عظیمی در سطح زمین هستند که گدازه‌های مذاب از آن‌ها خارج شده و در سطح زمین جریان می‌یابند.

امروزه rift zoneها در کف اقیانوس‌های آرام و اطلس وجود دارند. عقیق‌های دریاچه سوپریور که حاصل این rift zoneها است، از مناطقی که اکنون در شمال شرقی کانزاس واقع شده است آغاز و در شمال شرقی تا انتهای غربی دریاچه سوپریور ادامه دارد.

شرایط تشکیل این عقیق‌ها با سایر عقیق‌های مناطق آذرین تفاوتی ندارد. آنها نیز در حفره‌های ایجاد شده در گدازه‌ها شکل گرفته‌اند و سپس، زمانی‌ که نیروهای طبیعت مانند: فرسایش حاصل از یخچال‌های طبیعی شروع به فعالیت کردند، سنگ‌های آذرین از هم پاشیده و عقیق‌های آزاد شده را در سراسر منطقه پراکنده کردند.

عقیق تصویری یا منظره‌ای (Scenic agate)

این عقیق‌ها از سری عقیق‌های شجر هستند و در شرایطی که اجزاء موجود در عقیق منظره‌ای كامل، مانند: جنگل، کوه، دریا و غیره را درون خود نشان دهد، به این نام نامیده می‌شوند. این نوع عقیق بسیار ارزشمند و گرانقیمت است.

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید انگشتر عقیق زنانه

عقیق کندور (Condor agate)

مشخصه عقیق‌ Condor نوارهای رنگارنگ با الگوی دایره‌ای متحدالمرکز است که عقیق‌های واقعی با آن‌ها شناخته می‌شوند. هر نوار معمولاً رنگ متفاوتی دارد که مانند یک رنگین کمان زیبا چشم‌ها را خیره می‌کند.

عقیق Sagenitic

عقیق Sagenitic یکی از انواع عقیق از نظر بافت است که دارای رشد مواد معدنی به صورت کریستال‌های سوزن مانند است. اگرچه نمایش اجزا سوزنی در عقیق‌ها معمولاً کمتر دیده می‌شود، اما گاهی اوقات می‌توان آنها را در گره‌ها یا رگه‌ها دید. این اجزا سوزنی عمدتاً از زئولیت‌های سوزنی، آراگونیت، گچ، ژئوتیت و آنتیمونیت هستند. گاهی اوقات هر دو اجزاء سوزنی و برگی می‌توانند با هم رخ دهند.

عقیق چند وجهی (Polyhedroid)

این نوع عقیق دارای اضلاع مسطح است و از لحاظ رنگی شباهت زیادی به یک جسم چند وجهی دارد. هنگامی‌که عقیق از وسط برش داده شود، لایه‌های چند ضلعی متراکم دیده می‌شود. این نوع عقیق معمولاً در ایالت پارائیبای برزیل یافت می‌شود. بلورهای داخل آن، وقتی در برابر خورشید قرار بگیرند، نور را منعکس کرده و اشعه‌های زیبایی را ایجاد می‌کنند.

عقیق تندرک (Thunderegg)

ساختار Thunderegg، سنگی گرد است که با بلورهای عقیق، یشم، اپال یا کوارتز پر شده است. به طور معمول، قطر این ساختارها از دو تا شش اینچ متغیر است و به ندرت می‌تواند یک تا سه فوت طول و بیش از یک تن وزن از آنها مشاهده کرد. برخی از نمونه‌های آن حاوی دو یا سه سنگ متصل به هم هستند.

سطح خارجی ساختارهای تندرک می‌تواند به رنگ خاکستری، سفید تا قهوه‌ای مایل به قرمز دیده شود. اگرچه ظاهراً سنگ‌هایی ناهموار و ناخوشایند به نظر می‌آیند اما محتوای داخلی آنها با میکروکریستال‌های چشم‌گیر و الگوهایی رنگارنگ، شما را شگفت زده می‌کند. برای آشکار شدن زیبایی طبیعی ساختار عقیق Thunderegg، باید آن‌ها را از وسط نصف کرده و صیقل داد.

به طور کلی، اندازه ساختارهای عقیق تندرک تقریباً به اندازه پرتقال است. در نمای خارجی همه شبیه به هم هستند، اما در داخل از لحاظ الگو، طرح یا رنگ شباهتی به یکدیگر ندارند.

بیشتر بخوانید: انواع عقیق از نظر رنگ

عقیق آبدار (Enhydro)

عقیق آبدار یا Enhydro از کوارتز میکروکریستالی یا کریپتوکریستالی نواری ساخته شده‌ است. این نوع عقیق که گاهی به عنوان نگین انگشتر عقیق مردانه و انگشتر عقیق زنانه به کار گرفته می‌شود، یکی از عجیب‌ترین انواع عقیق از نظر بافت است و به دلیل به صدایی که از خود به گوش می‌رساند، شهرت دارد.

نحوه تشکیل عقیق آبدار به این صورت است که آب غنی از سیلیس به داخل سنگ‌های آتشفشانی نفوذ کرده و لایه‌هایی از سیلیس میکروکریستالی را تشکیل می‌دهد. همزمان با تشکیل لایه‌ها، درون آن‌ها حفره‌ای از گاز ایجاد می‌گردد که آب در آن به دام می‌افتد.

از آنجایی که پوسته کلسدونی در حال تشکیل متخلخل است، آب می‌تواند خیلی کند وارد حفره شده یا از آن خارج شود. آب داخل یک عقیق آبدار اکثر اوقات با آب هنگام تشکیل آن یکی نیست. از آنجا که در بیشتر مواقع حفره‌های عقیق از آب پر نیست، در زمان تکان داده شدن از خود صدا تولید می‌کنند.

اندازه عقیق‌های آبدار متفاوت است. بزرگ‌ترین عقیق ثبت شده در شهر فاکسین چین با قطر 63 سانتی متر و وزن 310 کیلوگرم یافت شده است.

عقیق Fairburn

عقیق Fairburn یکی از نادرترین و زیباترین انواع عقیق از نظر بافت است که در داکوتای جنوبی ایالات متحده آمریکا یافت می‌شود. وقتی عقیق Fairburn دو تکه شود، الگوهای زیبایی از انواع رنگ‌ها و طرح‌ها را به معرض نمایش می‌گذارد.

در نهایت باید گفت که عقیق سنگی قیمتی، زیبا و پرطرفدار است که تقریباً در تمام نقاط دنیا یافت می‌شود. نحوه شکل‌گیری این گوهر جذاب به گونه‌ای است که رنگ، بافت و الگوهای متفاوتی را به وجود می‌آورد. به طوری که با هر سلیقه‌ای سازگار است. اگرچه هیچ دو عقیقی به هم شباهت ندارند، اما بعضی از الگوهای عقیق بسیار متداول بوده و بعضی دیگر کمتر رخ می‌دهند.

همین امر سبب شده است که بعضی عقیق‌های جای گرفته در انگشتر عقیق دارای ارزش بیشتری نسبت به بقیه باشند، ولی به طور کلی عقیق یک سنگ به صرفه و زیبا است که با خرید آن می‌توانید مطمئن باشید که سنگ شما تنها نمونه موجود در جهان است.

بیشتر بخوانید: کم ارزش ترین عقیق