انواع توپاز از نظر رنگ: تنوع رنگی توپاز در طبیعت

توپاز یک ماده معدنی از جنس سیلیکات آلومینیوم و فلور است که در سیستم ارتورمبیک متبلور می‌شود. کریستال‌های این سنگ زیبا معمولا هرمی شکل هستند، اما به شکل منشور نیز وجود دارند. توپاز یکی از سنگ‌های سخت معدنی با میزان سختی ۸ در مقیاس Mohs و سخت‌ترین سنگ سیلیکات معدنی است. توپاز طبیعی مانند کروندوم طبیعی ظاهری بی‌رنگ و شفاف دارد، اما به دلیل وجود ناخالصی‌های طبیعی و نقص‌هایی که در ساختار کریستالی آن وجود دارد، در رنگ‌های مختلفی یافت می‌شود. انواع توپاز از نظر رنگ شامل توپاز زرد، نارنجی، قهوه‌ای، شرابی، بنفش و سبز هستند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی برخی از کارگاه‌های جواهرسازی توپاز سفید را به رنگ‌های مختلفی درمی آورند. اگر علاقه‌مند هستید تا بیشتر در مورد انواع توپاز از نظر رنگ بدانید، تا انتهای این مقاله از تراث ما را همراهی کنید.

انواع توپاز از نظر رنگ

توپازها از نظر رنگ در انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه مقاله به بررسی آن می‌پردازیم.

رنگ‌های طبیعی توپاز

از انواع توپاز از نظر رنگ می‌توان به نوع بی رنگ آن اشاره کرد که اگر به خوبی برش داده شود، می‌توان آن را به عنوان یک جایگزین ارزان قیمت الماس در نظر گرفت. در واقع یکی از متداول‌ترین و مشهورترین نوع توپاز، توپاز بی‌رنگ‌ است که در ابتدا تصور می‌شد الماس باشد. ارزشمندترین رنگ توپاز که به توپاز امپریال شهرت دارد، دارای طیف رنگ نارنجی تا صورتی است. تا کنون رنگ دقیقی برای این توپاز زیبا شناخته نشده است. بنابراین می‌توان توپازهای نارنجی طلایی، هلویی و صورتی را به عنوان توپاز امپریال در نظر گرفت.

این سنگ زیبا در مقایسه با دیگر انواع آن قیمت بالاتری دارد و کمیاب است. امروزه محبوب‌ترین رنگ توپاز، رنگ آبی آن است. در واقع این نوع توپاز را می‌توان یکی از پرفروش‌ترین سنگ‌های جواهر در دنیا دانست که به سه دسته مختلف تقسیم‌بندی می‌شود. از دیگر رنگ‌های رایج توپاز می‌توان به قهوه‌ای، شرابی، خاکستری و زرد کم رنگ اشاره کرد.

علت ایجاد رنگ در توپاز

توپاز معمولا در صورت عدم داشتن ناخالصی بی‌رنگ است. ناخالصی‌ اصلی موجود در این سنگ، آهن است، اما به طور مستقیم موجب رنگی شدن توپاز نمی‌شود. مانند ناخالصی کروم موجود در یاقوت سرخ که با جذب مستقیم فوتون‌های نور مرئی تحریک می‌شوند و رنگ قرمز را منتقل می‌کنند، در مورد توپاز هم اتفاق مشابهی می‌افتند.

اتم‌های آهن، گونه ناپایدار دیگری را در کریستال ایجاد می‌کنند و این گونه جدید با جذب فوتون‌های قابل مشاهده از نور به سمت حالت برانگیخته می‌روند. بسته به طول موج فوتون‌ها، نور از مناطق مختلف طیف ساطع می‌شود و رنگ‌های متنوعی مثل زرد طلایی تا قهوه‌ای را ایجاد می‌کند.

توپازهای رنگی طبیعی مانند توپاز زرد، نارنجی و قهوه‌ای دارای مراکز رنگی پایدار تا روشن هستند. اگر یک توپاز بی‌رنگ را تحت تابش نور ماوراء‌بنفش، اشعه ایکس، اشعه گاما یا الکترون‌های پر انرژی قرار دهیم، می‌توانیم رنگ زرد، نارنجی، یا خاکستری دریافت کنیم، اما این رنگ‌ها معمولا پایدار نیستند و پس از گذشت چند روز ناپدید می‌شوند.

اما توپاز آبی که توسط تابش ایجاد شده، مراکزی رنگی ایجاد می‌کند که مانند مراکز رنگی توپاز آبی طبیعی پایدار هستند و به همین دلیل در زیر نور محو نمی‌شوند. در مورد این نوع توپاز فقط حرارت می‌تواند مراکز رنگی آن را از بین ببرد و توپاز را بی‌رنگ کند.

انواع توپاز از نظر رنگ معمولاً به سادگی و با رنگ آن‌ها نام‌گذاری می‌شود، مثل توپاز آبی، سبز، قهوه‌ای و غیره. اما چند نام تجاری خاص در این میان وجود دارد. توپاز امپریال یک توپاز زیباست که طیف رنگ نارنجی تا قرمز دارد و جزو گرانبهاترین توپازها به شمار می‌آید. همچنین یکی دیگر از رنگ‌های خاص توپاز، توپاز شری است که دارای رنگ قهوه‌ای تا نارنجی یا خرمایی است.

معرفی انواع توپاز از نظر رنگ

در این بخش می‌خواهیم شما را با انواع توپاز از نظر رنگ بیشتر آشنا کنیم و در مورد ویژگی‌های هر یک توضیح دهیم.

بیشتر بخوانید: انواع توپاز

توپاز سفید در انواع توپاز از نظر رنگ

توپاز در حالت طبیعی و خالص بدون رنگ و شفاف است. در واقع رنگ توپازهای رنگی ناشی از ناخالصی‌های موجود در سنگ است. توپاز سفید یا بی‌رنگ درخشش فوق‌العاده‌ای دارد و همین ویژگی سبب شده تا در سطح جهان محبوبیت خاصی پیدا کند.

این نوع توپاز از نظر ظاهری شباهت زیادی به الماس دارد و به دلیل این که از الماس خیلی ارزان‌تر است، افراد آن را به عنوان بدل الماس خریداری می‌کنند. امروزه حلقه‌های نامزدی که نگینی از توپاز سفید دارند، مورد تقاضای بسیاری افراد در سطح دنیا هستند. این سنگ زیبا همچنین به نام توپاز نقره‌ای یا توپاز شفاف نیز شناخته می‌شود. بهترین و با کیفیت‌ترین توپاز سفید از معادن میناس گرایس برزیل استخراج می‌شود، اما در سریلانکا و نیجریه نیز معادن توپاز سفید وجود دارد.

مانند انواع توپاز از نظر رنگ، توپاز سفید نیز می‌تواند دارای نقص‌های طبیعی در درون خود باشد که شامل لکه‌ها، حباب‌ها، سازه‌های کریستالی و … است. هر چه سنگ نقص کمتری داشته باشد، ارزش آن بیشتر است. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم توپاز سفیدی را خریداری کنید که با چشم غیرمسلح کاملا شفاف و بدون نقص به نظر برسد. توپاز سفید را می‌توان به اشکال گوناگون برش داد، اما اگر دوست دارید نگینی که می‌خرید ارزشمند به نظر برسد، برش الماس آن را انتخاب کنید.

در صورتی که این نگین را برای انگشتر توپاز در انواع انگشتر زنانه و انگشتر مردانه انتخاب می‌کنید، توجه داشته باشید که رکاب و قاب انتخاب شده زیاد عمیق نباشد، زیرا این مسئله موجب می‌شود که توپاز در محفظه آن‌ها پنهان شود و زیبایی‌های آن نمایان نشود. اگر قصد دارید از توپاز به عنوان بدل الماس استفاده کنید، توپازهای کوچک‌تر بهتر هستند، زیرا درخشندگی بیشتری دارند و عیوب در سنگ‌های کوچک‌تر کمتر به چشم می‌آید.

ویژگی‌های توپاز سفید:

• در حالت طبیعی بدون رنگ و شفاف است.
• شباهت زیادی به الماس دارد.
• منبع اصلی آن برزیل است.
• هرچه نقص کمتری داشته باشد، ارزش بیشتری دارد.
• نگین‌های کوچک آن برای بدل الماس مناسب‌ترند.

توپاز امپریال در انواع توپاز از نظر رنگ

یکی از انواع توپاز از نظر رنگ، توپاز امپریال است که شامل رنگ‌هایی چون گلبهی، شامپاینی، نارنجی زرد، صورتی روشن، قهوه‌ای مایل به زرد و قرمز شرابی می‌شود. تمام توپازهای امپریال از برزیل استخراج می‌شوند. علت نامگذاری توپاز امپریال به این اسم این است که در جواهرات روسی قرن ۱۸ و ۱۹ استفاده می‌شدند.

توپاز امپریال ساختاری لایه لایه دارد و به همین خاطر برش آن بسیار ساده است. این توپاز معمولا به شکل نگین‌های کشیده برش می‌خورد، اما برش‌های دیگری نیز مثل برش زمردی، برش بیضی کشیده، برش بالشتکی و برش گلابی برای آن مناسب است.

هنگام انتخاب این نوع توپاز بهتر است آن را در زیر منبع نور مناسب یعنی لامپ رشته‌ای بررسی کنید، در حالی که توپازهای آبی رنگ بهتر است در زیر نور طبیعی روز یا نور فلورسنت قرار بگیرند. به طور کلی رنگ توپاز امپریال با هیچ عملیات بهسازی تقویت نمی‌شود. بنابراین در هنگام خرید این نوع توپاز باید به این نکته توجه کنید که برخی از فروشندگان توپازهای سفید را در معرض تابش قرار می‌دهند و آن‌ها را به عنوان توپاز امپریال می‌فروشند. اما رنگ این توپازها پایدار نیست و پس از مدتی از بین می‌رود.

کل توپاز امپریال جهان از دو معدن در اورو پرتو برزیل استخراج می‌شود که به عقیده برخی از کارشناسان ذخیره توپاز آن‌ها رو به اتمام است. ایالت میناس گرایس در برزیل شهرتی جهانی دارد، زیرا بیش از ۸۰ درصد سنگ‌های قیمتی و مواد معدنی برزیل از این منطقه استخراج می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها توپاز است.

معدن آنتونیو پریرا محل اصلی استخراج توپاز امپریال است. معادن توپاز امپریال برزیل، جزو معادن روباز به حساب می‌آیند و طبق آخرین بررسی‌ها مشخص شده که پس از بسته شدن معادن توپاز روسیه، آخرین معادن توپاز امپریال در جهان هستند. تولید توپاز در برزیل بسیار کم است و از زمان تعطیلی معادن روسیه، قیمت آن‌ها بسیار افزایش یافته است.

ویژگی‌های توپاز امپریال:

• رنگ آن در طیف نارنجی تا قرمز قرار می‌گیرد.
• محل استخراج آن برزیل است.
• گرانبهاترین نوع توپاز است.
• امکان بهسازی رنگ آن وجود ندارد.

توپاز آبی

از دیگر انواع توپاز از نظر رنگ می‌توان به توپاز آبی اشاره کرد. در سال‌های اخیر توپاز آبی به محبوب‌ترین رنگ این سنگ زیبا تبدیل شده است. با این حال نوع طبیعی آن بسیار کمیاب است و رنگ آبی خیلی کم‌رنگ دارد. به همین دلیل توپاز طبیعی بی‌رنگ تحت بهسازی حرارتی و تابشی قرار می‌گیرد، تا یک توپاز آبی خوشرنگ تولید شود.

در حال حاضر انواع توپاز آبی در جهان تحت عملیات بهسازی رنگ قرار می‌گیرند. از آنجا که توپاز آبی در دسترس است و قیمتی مقرون‌به‌صرفه دارد، می‌توان انواع گوناگونی از آن را در اشکال و اندازه‌های مختلف و برش‌های زیبا در بازار پیدا کرد.

اما در حالت کلی توپاز آبی بر اساس رنگ به سه دسته مختلف دسته‌بندی می‌شود. این سه دسته شامل آبی روشن آسمانی، آبی متوسط سوئیسی و آبی تیره لندنی هستند. رنگ آبی که در این سنگ‌ها به وجود آمده، نتیجه تابش اشعه‌های ایکس و گاما و بمباران نوترون‌ها و ذرات بارداری مانند الکترون و پروتون است. در ادامه بیشتر در مورد این سه نوع توپاز آبی صحبت خواهیم کرد.

بیشتر بخوانید: بهسازی توپاز

• توپاز آسمان آبی 

یکی از انواع توپاز از نظر رنگ، توپاز آبی آسمانی است. رنگ این توپاز شفاف و ملایم به نظر می‌رسد، شبیه رنگ آسمان در یک روز بدون ابر. برای افرادی که از رنگ‌های روشن و آسمان آبی لذت می‌برند، این رنگ توپاز بسیار خوشایند است. از نظر فنی توپاز آبی آسمانی، یک توپاز سفید است که در معرض اشعه گاما قرار داده شده تا رنگ سنگ به آبی روشن تغییر پیدا کند.

روند کار به این صورت است که سنگ توپاز را درون یک محفظه که حاوی مواد رادیواکتیو کبالت ۶۰ است قرار می‌دهند. بدین ترتیب اشعه گاما از سطح کبالت ساطع می‌شود و به دلیل قدرتی که دارد، رنگ توپاز بی‌رنگ را تغییر می‌دهد. البته برای تولید توپاز آبی سوئیسی نیاز به دوزهای شدیدتری از اشعه گاما داریم که باید ۲ تا ۳ ساعت به سنگ تابش کنند.

پس از طی شدن این مدت زمان، می‌توان دوز آن را کاهش داد. بدون شک توپاز آبی آسمانی مقرون‌به‌صرفه‌ترین سنگ قیمتی در بازار جواهرات است. رنگ آبی دلپذیر و روح‌انگیز آن ظاهری جذاب ایجاد می‌کند و شما می‌توانید آن را با قیمتی بین نیم تا دو دلار به ازای هر قیراط خریداری کنید. مردم اروپا طرفدار توپاز آبی آسمانی هستند.

ویژگی‌های توپاز آبی آسمانی:

• رنگ آن شفاف و ملایم به رنگ آبی آسمان است.
• برای ایجاد این توپاز، یک توپاز بی رنگ را تحت تابش اشعه گاما قرار می‌دهند.
• قیمتی مقرون‌به‌صرفه دارد.
• بیشترین طرفداران آن مردم اروپا هستند.

• توپاز آبی سوئیسی

یکی دیگر از انواع توپاز از نظر رنگ، توپاز آبی سوئیسی است. این توپاز رنگی شبیه رنگ دریای کارائیب دارد. این رنگ با رنگ آبی آسمانی فرق می‌کند و از آن تیره‌تر است. توپاز آبی سوئیسی به نام توپاز الکترونی نیز شناخته می‌شود. از نظر فنی این توپاز یک توپاز بی‌رنگ است که در معرض الکترون‌های پر انرژی قرار گرفته تا به این رنگ آبی زیبا در بیاید.

در این روش بهسازی رنگ، شتاب‌دهنده‌های خطی در انرژی‌های بالا برای شتاب دادن الکترون‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع بهسازی رنگ بسیار پیچیده و گران‌قیمت است و باید به خوبی از آن نگهداری و محافظت شود. مهم‌تر از همه، گرمای بیش از حد تولید شده در طول فرآیند یک مسئله مهم است، زیرا گرمای بیش از حد می‌تواند موجب ترک خوردن سنگ توپاز شود.

در طول فرآیند بهسازی رنگ، نمونه‌ها معمولا با آب سرد خنک می‌شوند، زیرا نفوذ الکترون‌ها در عمق کمی صورت می‌گیرد و گرمای بیشتری در سطح ایجاد می‌شود. عمق نفوذ را می‌توان افزایش داد، اما ممکن است منجر به پرتوزایی بیش از حد شود. تنها مزیت استفاده از این روش تابش این است که با افزایش دوزها امکان تولید توپاز بهسازی شده بیشتری وجود دارد، در حالی‌ که در مورد اشعه گاما دستیابی به این سطح از انرژی ممکن است چندین ماه طول بکشد.

توپاز آبی سوئیسی یکی از زیباترین و مشهورترین اعضای خانواده توپاز است که از توپاز آسمان آبی تیره‌تر و از توپاز لندنی روشن‌تر است. بسته به کیفیت توپاز آبی تولید شده، قیمت آن از ۱.۵ دلار در هر قیراط شروع می‌شود. مردم ایالات متحده آمریکا، آسیا و اروپا از خریداران اصلی این نگین زیبا هستند.

ویژگی‌های توپاز آبی سوئیسی:

• رنگ آن تیره‌تر از توپاز آبی آسمانی و روشن‌تر از توپاز آبی لندن است.
• بهسازی آن به وسیله الکترون‌های پر انرژی صورت می‌گیرد.
• بهسازی رنگ آن بسیار پیچیده و پرهزینه است.
• حداقل قیمت آن به ازای هر قیراط ۱.۵ دلار است.
• بیشترین طرفداران آن در ایالات متحده، اروپا و آسیا هستند.

• توپاز آبی لندنی

نوع دیگری از انواع توپاز از نظر رنگ، توپاز لندن است. این توپاز در واقع یک توپاز سفید است که برای تغییر رنگ به رنگ آبی تیره و اشباع در یک راکتور هسته‌ای قرار داده می‌شود. توپاز آبی لندن وقتی به خوبی از زوایای مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد، رنگ سبز در آن قابل مشاهده است.

نوترون‌های تولید شده در راکتور هسته‌ای می‌توانند رنگ بلورهای خالص توپاز را تغییر دهند. آنها دارای نفوذ عالی هستند ، بنابراین هیچ مشکلی در گرم شدن سطح وجود ندارد و رنگ تولید شده توسط نوترون‌ها تیره و یکنواخت است. رنگی که به وسیله نوترون‌ها ایجاد می‌شود، معمولاً تیره‌تر از رنگ‌هایی است که توسط الکترون‌ها به وجود می‌آید. به همین دلیل به توپاز لندن، توپاز تیره و توپاز استیل نیز می‌گویند.

در مورد رنگ آبی توپاز باید گفت که هر چه رنگ آبی اشباع‌تر باشد، ارزش آن بیشتر است، زیرا در این حالت شباهت زیادی به تانزانیت پیدا می‌کند و به همین دلیل توپاز لندن نسبت به دیگر توپازهای آبی محبوبیت بیشتری دارد. قیمت این نوع توپاز از ۲.۵ دلار به ازای هر قیراط شروع می‌شود و بازار مصرف آن ایالات متحده آمریکا و استرالیا است.

ویژگی‌های توپاز آبی لندنی:

• رنگ آبی آن تیره‌تر از دو توپاز آبی دیگر است.
• فرآیند بهسازی رنگ آن در یک راکتور هسته‌ای و به وسیله نوترون‌ها انجام می‌شود.
• شباهت زیادی به تانزانیت دارد.
• قیمت آن بالاتر از توپاز آبی آسمانی و توپاز آبی سوئیس است.
• مردم ایالات متحده و استرالیا طرفداران اصلی آن هستند.

توپاز زرد

قرن‌ها تصور می‌شد که انواع توپاز از نظر رنگ فقط یک سنگ قیمتی معمولی زرد است، تا اینکه سنگ شناسان مدرن رنگ‌های مختلف آن را کشف کردند. امروزه اصطلاح توپاز زرد فقط به طیف زرد تا نارنجی این گوهر اشاره دارد. این رنگ توپاز به راحتی در دسترس است و جزو توپازهای ارزان‌قیمت به حساب می‌آید. کیفیت توپاز زرد پس از تجزیه و تحلیل منشأ، رنگ و شفافیت آن مشخص می‌شود و هر گونه ناخالصی عمده یا جزئی در آن می‌تواند ارزش کلی سنگ را به میزان قابل‌توجهی تحت تاثیر قرار دهد.

منبع اصلی توپاز زرد در برزیل است، اما در اوکراین، روسیه، آفریقا، استرالیا، ایالات متحده آمریکا و آسیا نیز یافت می‌شود. توپاز زرد برزیل به دلیل داشتن رنگ غنی و شفافیت مناسب، جزو محبوب‌ترین نوع توپاز زرد به حساب می‌آید. البته طی سال‌های اخیر توپاز زرد اوکراین و روسیه نیز توجه علاقه‌مندان به این سنگ زیبا را به خود جلب کرده‌اند.

ویژگی‌های توپاز زرد:

• دارای طیف رنگی زرد روشن تا تیره است.
• جزو توپازهای در دسترس و ارزان‌قیمت به حساب می‌آید.
• منبع اصلی آن در برزیل است.
• محبوب‌ترین توپاز زرد، توپاز زرد برزیلی است.

توپاز قهوه‌ای

همان‌طور که از اسمش پیداست، این توپاز رنگی قهوه‌ای دارد. از نظر فراوانی انواع توپاز از نظر رنگ، جزو توپازهایی است که به راحتی و در جواهرفروشی‌های مختلف یافت می‌شود  و قیمت نسبتاً ارزانی دارد. گاهی اوقات توپاز قهوه‌ای را با کوارتز دودی اشتباه می‌گیرند، زیرا دارای رنگ مشابهی هستند

ویژگی‌های توپاز قهوه‌ای:

• در طیف رنگ قهوه‌ای قرار دارد.
• در دسترس است و جزو توپازهای ارزان قیمت محسوب می‌شود.
• گاهی اوقات آن را با کوارتز دودی اشتباه می‌گیرند.

توپاز شری در انواع توپاز از نظر رنگ

یکی از انواع توپاز از نظر رنگ است و نام آن را از شرابی به نام شراب شری گرفته‌اند. رنگ توپاز شری قهوه‌ای مایل به زرد تا نارنجی است. این توپاز جزو توپازهای گرانقیمت به حساب می‌آید و شباهت زیادی به سنگ‌های سیترین و کوارتز دودی دارد.

ویژگی‌های توپاز شری:

• رنگ آن قهوه‌ای مایل به زرد تا نارنجی است.
• نام آن از شرابی با همین نام گرفته شده است.
• جزو توپازهای گرانقیمت است.
• شباهت زیادی به سنگ‌های کوارتز دودی و سیترین دارد.

در این مقاله به انواع توپاز از نظر رنگ پرداختیم. دریافتید که کوارتز یک سنگ معدنی با درجه سختی بالاست و رنگ‌های مختلفی از آن در طبیعت وجود دارد. این رنگ‌ها شامل توپاز سفید، زرد، امپریال، آبی، قهوه‌ای، شری و … هستند. منبع اصلی این سنگ ارزشمند برزیل است و توپاز امپریال محبوب‌ترین و گران‌قیمت‌ترین نوع توپاز به شمار می‌آید.

از طرف دیگر جواهرسازان با روش‌های مختلف می‌توانند رنگ توپاز سفید را تغییر دهند یا رنگ توپازهای رنگی را تقویت کنند. این عملیات به وسیله اشعه ایکس و گاما و بمباران الکترونی و نوترونی انجام می‌شود. درست است که توپاز جزو سنگ‌های ارزان‌قیمت به حساب می‌آید، اما برای اینکه یک توپاز طبیعی و کم‌نقص را خریداری کنید، نیاز به اطلاعات و تجربه کافی در مورد انواع توپاز از نظر رنگ دارید. بنابراین توصیه می‌کنیم حتما از افراد باتجربه و متخصص در این زمینه کمک بگیرید.

بیشتر بخوانید: گران‌ترین انگشتر توپاز

منبع ++++++